به گزارش ایرنا، تغییر کاربری گورستان های قدیمی در تبریز، هر چند در ظرف زمانی خود با نیت خیر و رویکرد تبدیل به احسن این مکان ها انجام گرفت، اما این گونه اقدامات، امروزه از منظر انسان شناسی و طرح مباحث تاریخی و میراثی با انتقاداتی مواجه است.
‘گجیل’ نخستین گورستان تاریخی تبریز بود که به سال ۱۳۰۸ شمسی و در زمان شهرداری ‘محمدعلی تربیت’، از پیشروان بنام انقلاب مشروطه ایران و ادبا و نویسندگان پرآوازه آن سالها، به بوستانی به نام ‘باغ گلستان’ تبدیل شد.
البته این اقدام در آن سال ها که این گورستان به محلی برای انباشت زباله و محل نزاع اراذل و اوباش تبدیل شده بود، با استقبال مردم مواجه شد؛ اما اکنون که نزدیک به ۹ دهه از آن تاریخ می گذرد، ناظران محلی می گویند تغییر کاربری ‘گجیل’ یک اشتباه تاریخی غیرقابل عفو بود.
در تبیین اهمیت گورستان تاریخی ‘گجیل’، معروف به ‘مقبره العرفا’، همین بس که تاریخ بنای آن به دوره هارون الرشید بر می گردد و کمال خجندی درباره آن سروده است: ‘… تا در نکشم آب چرنداب و گجیل سرخاب ز چشم من روان خواهد بود’.
پس از تخریب گورستان تاریخی گجیل، گورستان های تاریخی زیاد دیگری نیز به سرنوشت آن دچار شدند؛ گورستان تاریخی ‘نوبر’ در سال ۱۳۱۶ شمسی به عمارت ‘ساعت’ تبدیل شد و در محل گورستان تاریخی ‘قاسم خان’ نیز دبیرستان منصور ساخته شد.
روال تخریب و تغییر کاربری گورستان های تاریخی تبریز در سال ها و دهه های بعد نیز ادامه یافت و گورستان عصر آهن ‘دوه چی’ و ‘چرنداب’، ‘شاوا’
و… نیز یکی پس از دیگری در چنگال نابودی و تغییر کاربری برای تبدیل به مدرسه یا بوستان محلی گرفتار آمدند.
و حال قرار است سه گورستان قدیمی ‘عمو زین الدین’، ‘ستارخان’ و ‘شیرسواران’ نیز با ادبیاتی مشابه و با عنوان ‘ساماندهی’، دچار دستکاری، هر چند با نیت خیر و با رویکرد تامین رفاه و آسایش ساکنان مناطق مجاور آنها، شوند؛ اما باز پای نگرانی از بابت تکرار تاریخ و گرفتار آمدن این نشانه های حیات اجتماعی، فرهنگی و انسانی محلات تاریخی در چنگ خراورها خاک و فضای سبز در میان است.
دوستداران و علاقه مندان به حوزه میراث فرهنگی ایران و تبریز نگرانند که مبادا در سایه ناهماهنگی و بی اطلاعی نهادهای کارشناس و مسوول، طرح ساماندهی گورستان های قدیمی ‘عمو زین الدین’، ‘ستارخان’ و ‘شیرسواران’ به محو و نابودی یادمان های باقیمانده از مفاخر و شخصیت های محلی و انسانی خفته در آنها منجر شود.
مسوول روابط عمومی اداره کل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی می گوید که توافق میان این اداره کل و سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهرداری برای بازسازی و مرمت سه گورستان یاد شده است و بحث تغییر کاربری در میان نیست.
رحیم عبدالجباری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اضافه می کند: همکاران شهرداری می گویند که می خواهند برای آسایش و رفاه اهالی این سه گورستان را مرمت و بازسازی کنند.
وی تشریح می کند: البته قرار است شهرداری برای شهدای مدفون در گورستان ‘ستارخان’، نماد(المان) طراحی کند و از بازماندگان دیگر خفتگان قدیمی در گورستان ها نیز خواسته شود که در صورت نیاز اجساد را به وادی رحمت منتقل کنند.
مدیرعامل سازمان سیما، منظر و زیباسازی شهرداری تبریز نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می گوید که قدمت گورستان های مورد اشاره به ۸۰-۷۰- سال قبل می رسد و آخرین اجساد ۴۰-۳۰ سال قبل در آنها دفن شده است.
علی مدبر تشریح می کند: متاسفانه وضع ظاهری این گورستان ها به هیچ وجه برازنده تبریز نیست؛ قبرها به دلیل گذشت زمان باز شده اند و روی آنها را نخاله های ساختمانی و زباله پوشانده است.
وی می گوید: از این میان، گورستان ‘ستارخان’ به شکل آزمایشی ساماندهی می شود و حدود ۲۰۰ مترمربع فضای باقیمانده گورستان شیرسواران محله بیلانکی نیز با ۲۰-۱۰ قبر باقی مانده آن نیز با ریختن یک متر خاک روی زمین و کاشت چمن بازسازی می شود.
وی تاکید می کند: البته عملیات ساماندهی و بازسازی این سه گورستان پس از اخذ مجوزهای شرعی و قانونی لازم توسط اداره کل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی از دستگاه قضایی برای انتقال احتمالی قبرها آغاز می شود.
مدیرعامل سازمان سیما، منظر و زیباسازی شهرداری تبریز در پاسخ به این سوال که آیا با اداره کل میراث فرهنگی برای بررسی های تاریخی هماهنگی شده است، می گوید: البته نیازی به این کار نیست، زیرا سالهاست که این روال{بازسازی گورستان ها} انجام می شود، اما باز هم اگر میراث فرهنگی حرفی برای گفتن داشته باشد، ما آماده دریافت نظرات کارشناسی آنها هستیم.
در همین حال کارشناس برجسته میراث فرهنگی کشور نیز معتقد است که در همه جای جهان، گورستان ها به عنوان نشانه های تمدنی و حیات اجتماعی- فرهنگی مردم، حتی در دورافتاده ترین روستاها نیز نگهداری می شوند، اما این مهم در کشور ما نادیده گرفته می شود و گورستان های تاریخی به عنوان داشته ارزشمند و گرانسنگ هویتی نابود و تخریب می شوند.
اکبر تقی زاده می گوید: اینکه با دست خودمان گورستان های تاریخی را با استدلال ‘بازسازی’ و ‘تامین رفاه اهالی’ نابود کنیم، مایه تاسف فراوان است، زیرا هیچ گورستان قدیمی را در تبریز نمی توان یافت که جمعی از مفاخر و شخصیت ها در آن نخفته باشند.
وی اضافه می کند: اصولا ‘ساماندهی’، واژه منحوسی است که همکاران شهرداری هر وقت می خواهند آثار فرهنگی و اجتماعی را در جایی از شهر نابود کنند، آن را به کار می برند.
این کارشناس برجسته حوزه میراث فرهنگی کشور تاکید می کند: به طور قطع و یقین در هر سه گورستان ‘عمو زین الدین’، ‘ستارخان’ و ‘شیرسواران’ مفاخری در حد محلی، منطقه ای و ملی خفته اند و ما چگونه دلمان می آید با دست خودمان نشانه های آنها را از بین ببریم.
کارشناسان می گویند هر چند اقدام مشترک اداره کل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی و سازمان سیما، منظر و زیباسازی شهرداری تبریز در بازسازی گورستان های متروکه قدیمی با نیت خیر و تامین رفاه مردم انجام می شود، اما کاش به جای حل صورت مساله و مدفون کردن آنها در زیر خاک و فضای سبز، نسبت به صیانت از این میراث تاریخ -فرهنگی بشری از طریق پاکسازی و غبارروبی اقدام شود.
گزارش از: محمد عزیزی راد
۵۱۸
انتهای پیام /*