بیست و سومین نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری‌ها این روزها در محل نیمه دائمی نمایشگاه‌های تهران، همان مصلّای تهران، در حال برگزاری است. غرفه‌های رنگارنگِ بزرگ و کوچکی در شبستان مصلّا برپا شده که بسته به توان مالی و شهرتِ صاحبانشان، برخی در راهروهای اصلی قرار دارند و بیشتر در معرض دید مخاطبان هستند و شماری نیز در کناره‌ها و گوشه‌ها و کُنج‌ها و یا طبقه بالا جای گرفته که طبیعی است کمتر در چشم باشند.
از منظره‌های هر ساله تکرار شونده نمایشگاه مطبوعات، رقابت غرفه‌داران بر سر آوردنِ چهره‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، هنری، ورزشی و… به غرفه رسانه‌های مختلف است. این عمل نیز نوعی رقابت است که فی‌نفسه از نمک جذابیت هم بهره‌مند است، اما گاه آش این رقابت آن‌قدر شور می‌شود که منجر به جرّ و بحث بین دعوت‌کنندگان غرفه‌های گوناگونِ گاه همسایه می‌شود.
از دیگر صحنه‌های تکراری نمایشگاه، دیدن نایلون‌های بزرگِ لبریز از مجله و روزنامه و نشریه و کاغذ رایگان است که در هر دو دست برخی از بازدیدکنندگان نمایشگاه دیده می‌شود و مدام این سؤال را در ذهن ایجاد می‌کند که عزیزان این همه مطبوعه را کی قرار است بخوانند، آن هم در حالی که همه از وضعیت مسرت‌بخش سرانه مطالعه‌یمان به خوبی آگاهیم.
به هر روی، نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری‌ها نیز همچون همه پدیده‌های این‌جهانی ضعف‌ها و قوت‌هایی دارد؛ به سراغ چند تن از اهالیِ رسانه حاضر در نمایشگاه رفته‌ایم تا دیدگاهشان را درباره ضرورت برپایی نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری‌ها، با همه داشته‌ها و نداشته‌هایش، مطرح کنند و با مخاطبان به اشتراک بگذارند.
** مردم دوباره به رسانه‌های رسمی بازمی‌گردند
محمدمهدی رحیمی، مدیرکل اخبار داخلی خبرگزاری مهر، بر این باور است که رسانه، امروز دیگر جزئی از زندگی مردم شده است. او می‌گوید: تعریف از رسانه نیز نسبت به گذشته متفاوت شده است، امروز دیگر مرزهای رسانه از رادیو و تلویزیون و روزنامه‌ها و مجله‌ها و سایت‌ها و خبرگزاری‌ها عبور کرده و شبکههای اجتماعی را نیز شامل می‌شود که این شبکههای اجتماعی به جدّی‌ترین منبع خبری مردم بدل شده است. اگر قائل به این تعریف و تفسیر از رسانه باشیم و بپذیریم که مردم بیش از آنکه در پی روزنامه و خبرگزاری باشند، در شبکههای اجتماعی به دنبال خبر می‌گردند، آن‌گاه باید ببینیم نمایشگاهی که محل عرضه و نمایش روزنامه و مجله و خبرگزاری‌ها است، در این شرایط چه‌قدر می‌تواند کارکرد مفید داشته باشد؟
او ادامه می‌دهد: بعضی از اهل فن و استادان حوزه رسانه اما معتقدند این موج گرایش به شبکههای مجازی، موجی گذرا است که چون سندیت و صحت اخبار در این شبکه محل تردید جدّی است، به مرور زمان مردم دوباره به سراغ رسانه‌هایی می‌روند که شناسنامه‌دار هستند و اخبارشان سندیت دارد. البته همین الآن نیز تاحدی به همین شکل است و مردم بسیاری از خبرهای منتشر شده در شبکههای مجازی را تا در رسانه‌های معتبر مکتوب یا تصویری نبینند، با یقین نمی‌پذیرند.
** فرصت دید و بازدید با همکاران رسانه‌یی
مدیر کل اخبار داخلی خبرگزاری مهر به دو فرصت مهم نمایشگاه مطبوعات نیز اشاره می‌کند: برای اهالی رسانه اما فرصت نمایشگاه، از دو جهت بسیار ارزشمند است؛ یکی اینکه به هر حال ما در روز تعدادی بازدیدکننده داریم؛ مثلاً ما در خبرگزاری مهر روزانه ۲۰ هزار نفر بازدیدکننده داریم، اما همه آنها به صورت مجازی است و طبیعتاً وقتی زمینه‌یی فراهم شود که این مخاطبان را بتوانیم به‌صورت حضوری ببینیم و به غرفه ما مراجعه کنند و نکات و دیدگاه‌ها و انتقادهایشان را مطرح کنند، اتفاق مطلوب و دلچسب و خوشایندی است، زیرا حتی انتقادها به ما نشان می‌دهد که ما داریم دیده می‌شویم و این ما را دلگرم می‌کند.
او می‌افزاید: دومین فرصت ارزشمند نمایشگاه، دیدن همکاران رسانه‌یی است؛ ما در نمایشگاه می‌توانیم به‌شکل حضوری و بی‌واسطه با همکاران صنفیمان دیدار و گفتگو داشته باشیم که این دیدارها در برخی موارد منجر به هم‌افزایی و همفکری و تبادل سوژه می‌شود.
** نمایشگاه و آگاهی رسانه‌ها از میزان تأثیرشان بر مخاطب
پژمان کریمی، دبیر سرویس ادب و هنر روزنامه کیهان، معتقد است نمایشگاه فرصتی است برای دیدار رسانه با مخاطبانش. او می‌گوید: وجود ظرفیت رویدادی به نام نمایشگاه مطبوعات سبب می‌شود، اهالی رسانه و دست‌اندرکاران یک جریده بتوانند نیازهای مخاطبانِ خود را دریابند و از جهتی بتوانند بازتاب و میزان تأثیر رسانه خود را در میان مخاطبان متوجه شوند. از طرف دیگر نمایشگاه مطبوعات این بستر را فراهم می‌کند که اگر برای مخاطب سوءتفاهی نسبت به متنِ خبرها و مقاله‌ها و گزارش‌های رسانه به‌وجود آمده باشد، بیاید و دیدگاه خود را با پدیدآورندگان آن مطالب درمیان بگذارد.
** رسانه باید آن‌قدر ظرفیت داشته باشد که صدای مخالفش را بشنود
دبیر سرویس ادب و هنر روزنامه کیهان همچنین می‌گوید: در مجموع می‌توان گفت که در نمایشگاه مطبوعات می‌تواند نوعی فضای مفاهمه پدید آید، البته به شرطها و شروطها؛ و آن، اینکه یک رسانه باید آن‌قدر ظرفیت داشته باشد که بتواند صدای مخالفش را هم بشنود و فضایی را به‌وجود آورد که مخالفش نیز راحت بتواند به غرفه آن رسانه بیاید و حرف دل خود را بیان کند. اما احساس می‌کنم در فضایی که ما داریم کار رسانه‌یی می‌کنیم، اگر چه شعار برخی رسانه‌ها تحمل مخاطب و تحقق جامعه چندصدایی است، اتفاقاً همین رسانه‌ها برخلاف شعار خود صدای مخالف را تحمل نمی‌کنند و به همین دلیل است که می‌بینیم فضای رسانه‌یی ما آکنده از هتاکی و افترا است. به همین دلیل برخی از رسانه‌های ما در نمایشگاه مطبوعات حاضر نشده‌اند، که این در واقع اعتراض این رسانه‌ها نسبت به این فضا و نیز تبعیض‌های موجود است، تبعیض‌های که جای مطرح کردن آنها، اینجا نیست.
** دید و بازدیدهای نمایشی
پژمان کریمی، دبیر سرویس ادب و هنر روزنامه کیهان، با اشاره به اینکه دید و بازدیدهای چند دقیقه‌یی برخی از چهره‌ها و مسئولان با دست‌اندرکارانِ رسانه‌ها در غرفه‌های مختلف نمایشگاه، کارکرد رسانه‌یی چندان مفیدی ندارد، می‌گوید: بسیاری از این بازدیدها تنها جنبه نمایشی دارد. قاطعانه عرض می‌کنم که بسیاری از مسئولان و افرادی که به غرفه‌های مختلف سر می‌زنند، اتفاقاً هیچ رابطه خوبی با رسانه‌ها ندارند. این افراد در غرفه‌های رسانه‌های گوناگون حاضر می‌شوند تنها به این دلیل که مصاحبه‌های گوناگونی با آنان انجام شود تا به منزله چهره‌یی رسانه‌یی به مردم معرفی شوند، اما باید پرسید چند نفر از این افراد واقعاً تلاش کرده‌اند با رسانه‌ها ارتباط خوبی داشته باشند و به مطبوعاتِ مخالف خود روی خوش نشان دهند؟ البته باید توجه داشت که زمان برپایی محافلی چون نمایشگاه مطبوعات یا جشنواره فجر هر قدر به رویدادهای انتخاباتی نزدیک‌تر باشد، این دست بازدیدها هم زیادتر می‌شود. مثلاً من در جشنواره فجر مسئولانی را می‌دیدم که با خانواده به جشنواره می‌آمدند درحالی که اصلاً نه فیلم را می‌شناسند و نه سینما را. از این‌رو من معتقدم مخاطب اصلی نمایشگاه مطبوعات مردم هستند، نه مسئولان؛ به همین دلیل است که رسانه‌ها برای مردم بیشتر اعتبار قائلند تا فلان مسئولی که بیشتر دست به یک حرکت پوپولیستی می‌زند.
** برخی می‌خواهند حتی با خبرنگار دعوا کنند!
پریسا غفاری، خبرنگار بسکتبال و حوزه ورزش بانوان روزنامه خبر ورزشی، بر نقش نمایشگاه در شناساندن رسانه‌های گوناگون تأکید دارد و می‌گوید: نمایشگاه مطبوعات می‌تواند نقش بسیار مهمی در معرفی تمامی رسانه‌ها داشته باشد و با توجه به شناختِ کمترِ مردم از تعداد و تنوعِ روزنامه‌های ورزشی، در قیاس با دیگر رسانه‌ها، این نمایشگاه زمینه آشنایی بیشتر مخاطبان با رسانه‌های ورزشی را فراهم می‌آورد و سبب می‌شود مخاطبان از نزدیک با اعضای تحریریه آشنا شوند و نقدهای خود را مطرح کنند، که این، بسیار به ما کمک می‌کند تا بتوانیم با اهداف مردم پیش برویم. بسیاری از افراد می‌آیند و می‌خواهند با خبرنگاران بخش‌های مختلف صحبت کنند. گاه نیز برخی افراد می‌آیند و حتی با خبرنگار بحث و دعوا می‌کنند، چرا که معتقدند برخی مطالب علیه آنان نوشته شده است.
** لزوم تجدیدنظر در نمایشگاه مطبوعات
واحدی، از مسئولان غرفه همشهری در نمایشگاه مطبوعات امسال، به پیشینه نمایشگاه مطبوعات و آن زمانی این نمایشگاه با نمایشگاه کتاب به شکل مشترک برگزار می‌شد، اشاره می‌کند و می‌گوید: نمایشگاه مطبوعات زمانی، بخشی از نمایشگاه کتاب بود. آن زمان تنها دسترسی مردم به رسانه‌یی جز تلویزیون، همین روزنامه‌ها بود که مردم جلو غرفه‌ها جمع می‌شدند و بحث‌های چالشی پیش می‌آمد و اتفاق‌های خوبی رقم می‌خورد. جدایی نمایشگاه مطبوعات از نمایشگاه کتاب، خود یک اتفاق بود؛ یعنی مطبوعات این صلاحیت را داشته که با توجه به گسترش کمّی و کیفی رسانه‌های مختلف، نمایشگاهی مستقل داشته باشد، که البته در سال‌های گذشته با فراز و نشیب بسیاری همراه بوده است. امروز اما در شرایطی که پیشرفت فنّاوری هر ماه نسبت به ماه قبل بسیار متفاوت است و با در نظرگرفتن نسبت میزان اطلاع رسانی فضای مجازی نسبت به مطبوعات، شاید باید در رویکردهای نمایشگاه مطبوعات قدری تجدید نظر صورت گیرد.
واحدی می‌گوید: البته این اتفاق در چند سال گذشته نیز روی داده است؛ در حدود هفت، هشت سال گذشته این نمایشگاه، نمایشگاه «مطبوعات» بود اما بعد از آن شد نمایشگاه «مطبوعات و خبرگزاری‌ها» و خبرگزاری‌ها هم به نمایشگاه اضافه شدند. الآن فضای مجازی مطبوعات نقش مکمل مطبوعات را بازی می‌کند و این، سیاست‌گذاری مدیران فرهنگی کشور را می‌طلبد که ببینند آیا می‌توان برای فضای مجازی نیز در این نمایشگاه جایگاهی درنظر گرفت، یا اینکه همان طور که گفتم فضای مجازی دارد نقش مکمل مطبوعات را بازی می‌کند.
این فعال رسانه‌یی همراهی رسانه ها با شبکههای مجازی را نیز تبیین می‌کند. او می‌گوید: البته الآن رسانه‌هایی که در نمایشگاه حاضر می‌شوند، فضای مجازیشان را فعال کرده‌اند. ما نیز در «همشهری» یک کمپین «من همراه همشهری هستم» راه‌اندازی کرده‌ایم که بابت آن یک ورق کاغذ هم چاپ نمی‌شود و ساختار آن در چارچوب فضای مجازی است. مخاطبان نیز این مکمل بودن فضای مجازی برای مطبوعات را درک کرده‌اند. برای همین است که از ما آدرس سایت و اینستاگرام و تلگرامِ همشهری را می‌پرسند. این را هم یادمان نرود که ما در جایگاه رسانه مکتوب، قرار نیست مطبوعه خود را کنار بگذاریم؛ همه این سایت و تلگرام و اینستاگرام قرار است کمکی باشد به رشد نسخه چاپیمان؛ نه اینکه همشهریِ مکتوب را تعطیل کنیم و بخواهیم با سایت یا تلگرام و اینستاگرام همشهری کار کنیم. به نظر من این چیزی است که هم رسانه‌ها بدان پرداخته‌اند و هم مخاطبان به دنبالش هستند، که این اتفاق دارد در نمایشگاه مطبوعات رخ می‌دهد.
** ویژگی که منجر شده هنوز هیچ منبعی جای نمایشگاه مطبوعات را نگیرد
این عضو روزنامه همشهری همچنین می‌گوید: ویژگی دیگر نمایشگاه مطبوعات این است که مخاطبان حرفه‌یی رسانه‌ها به دیدار نویسندگان و خبرنگاران محبوب خود می‌آیند و می‌توانند بی‌واسطه با آنان گفتگو کنند که این کارکرد نمایشگاه مطبوعات هنوز دارای اهمیت است و تاکنون هیچ منبع دیگری هنوز نتوانسته از این جهت جای نمایشگاه مطبوعات را بگیرد. حتی فضای مجازی نیز از این مزیت بی‌بهره است، زیرا این امکان وجود ندارد که شما بتوانید چند دقیقه با نویسنده محبوب خود گفتگو کنید. البته امیدوارم مخاطبان نمایشگاه مطبوعات آن‌قدر کم نشوند که این ویژگی مهم نمایشگاه مطبوعات نیز از دست برود.
وی این را هم می‌افزاید که: نمایشگاه مطبوعات یعنی اینکه ما آدم‌هایی را که در طول یک سال تنها اسمشان را از طریق رسانه‌هایمان نشان داده‌ایم، بیاوریم و در معرض دید مخاطبان بگذاریم تا با یکدیگر گفت‌وگو و تبادل نظر کنند، که به نظر من، این مهم‌ترین رویکرد نمایشگاه مطبوعات است.
** چرا رسانه‌های محلی در حاشیه‌اند؟
اکبر مَنتشلو، دبیر سرویس شهر روزنامه اصفهان زیبا، نیز از دیدگاه یک فعال رسانه‌یی که در یکی از رسانه‌های محلی فعالیت می‌کند، از نمایشگاه و ضرورت برپایی‌اش می‌گوید. او نیز با تأکید بر نقش نمایشگاه در ارتباط رسانه و مخاطب، می‌گوید: نمایشگاه مطبوعات به نوعی اظهار وجود رسانه‌های گوناگون است که مردم می‌توانند بی هیچ واسطه‌یی تحریریه و دست‌اندرکاران رسانه‌های مختلف را ببینند و با آنان مباحثه کنند. اما رسانه‌های محلی در قیاس با رسانه‌های سراسری، چندان جایی در نمایشگاه‌های مطبوعات نداشته‌اند و این نقد به نمایشگاه وارد است که چرا رسانه‌های محلی همیشه در حاشیه هستند و این در حاشیه بودن را حتی می توان در جانمایی غرفه‌ها هم به خوبی دید که غرفه اغلب رسانه‌های محلی در کناره‌ها و بخش‌های غیراصلیِ محل نمایشگاه درنظر گرفته شده است. در حالی‌که به نظر من رسانه‌های محلی باید در بخش‌های اصلی نمایشگاه غرفه داشته باشند تا امکان آشنایی هرچه بیشتر مخاطبان غیربومی با این رسانه‌های بومی پدید بیاید.
** آنان که نیامدند
خبرگزاری‌های فارس و تسنیم از مهم‌ترین غایبان نمایشگاه امسال هستند. در کنار آنها، روزنامه اصلاح‌طلب آفتاب یزد نیز یکی از رسانه‌هایی است که در جشنواره امسال غیبت کرده. غرفه این روزنامه اختصاص یافته به سازمان آگهی‌های آن که دو، نفر از دست‌اندرکارانش در غرفه حضور دارند. از آنان چرایی غیبت همکاران تحریریه‌شان را که می‌پرسیم، صحبت از مسائل مالی و یارانه مطبوعات به میان می‌آید و گفتگو به همین‌جا ختم می‌شود.
** ضرورت ریشه‌یابی غیبت رسانه‌ها در نمایشگاه
سرمدی، مدیر روابط عمومی روزنامه جوان، هم به نبود برخی رسانه‌ها اشاره می‌کند. او می‌گوید: به نظر من برپایی هر ساله نمایشگاه مطبوعات امری ضروری است، اما این نمایشگاه سالانه باید با منطق و سازوکارهای مناسب برگزار شود. متأسفانه چند سالی است که شاهد اتفاق‌ها و بی‌نظمی‌هایی در نمایشگاه هستیم که این برمی‌گردد به کارهایی که دولت باید انجام دهد و بستر مناسبی که باید برای حضور حداکثری روزنامه‌ها و دیگر رسانه فراهم آورد. امسال نیز شاهدیم که تعدادی از رسانه‌های مهم اصولگرایان همچون فارس و یا تسنیم در نمایشگاه حاضر نشده‌اند. حتی از رسانه‌های اصلاح‌طلب نیز تعدادی همچون آفتاب یزد و آرمان امسال حضور نیافته‌اند. دولت باید این حضور نیافتن‌ها را ریشه‌یابی کند و مشکلاتی که موجب غیبت بعضی رسانه‌ها شده را رفع کند تا همه نگاه‌ها و سلیقه‌های رسانه‌یی کشور در نمایشگاه مطبوعات حضور یابند؛ چرا که حضور حداکثری رسانه‌ها است که می‌تواند به هرچه بهتر شدن نمایشگاه کمک کند.
** برخی افراد برای تفریح به نمایشگاه می‌آیند
نوراللهی، از مسئولان غرفه ایسنا، می‌گوید: نمایشگاه مطبوعات در سال‌های اولیه برگزاری‌اش دارای شور و شوقی بود که همین شور و اشتیاق بر ضرورت برپایی آن تأکید می‌کرد؛ اما ظاهراً کم‌کم این ضرورت مانند سابق وجود ندارد. امسال نیز دیدیم آقای رئیس‌جمهور به هر دلیلی در افتتاحیه نمایشگاه حاضر نشد. ما نیز امسال مردد بودیم که شرکت بکنیم یا خیر. در حال حاضر هزینه‌ها و اتلاف وقت‌هایی فراوانی در نمایشگاه شاهدیم که به‌طور منطقی نمی‌توان دلیل و توجیهی برای این همه صرف وقت و هزینه درنظر گرفت.
دبیر ایسنا درباره مخاطبانِ نمایشگاه معتقد است که اغلب مخاطبان، افرادی‌اند که به‌نحوی با مطبوعات و رسانه‌ها ارتباط دارند و مردم عادی کمتر به چنین نمایشگاهی می‌آیند. وی می‌گوید: البته برخی افراد را هم می‌بینیم که با کالسکه بچه و به قصد تفریح به نمایشگاه مطبوعات می‌آیند. من تعجب می‌کنم که این‌گونه افراد چرا وقت خود را در نمایشگاه تلف می‌کنند و برای تفریح به پارک نمی‌روند.
** برخی مسئولان گویی ضرورت بودن نمایشگاه را نمی‌دانند
مجدد، از مسئولان غرفه تابناک، گرچه بر ضرورت برپایی نمایشگاه مطبوعات تأکید دارد، معتقد است باید عیب‌ها و مشکلات آن برطرف شود. او می‌گوید: نمایشگاه مطبوعات باید برگزار شود اما برخی عیب‌ها و اشکال‌ها بروز می‌کند که سبب می‌شود فکر کنیم که انگار مسئولان خودشان ضرورت وجود نمایشگاه مطبوعات را متوجه نشده‌اند. یکی از نشانه‌های این مشکل‌ها این است که هم مقررات نمایشگاه دستخوش تغییرهایی می‌شود و هم زمان برگزاری آن ثابت نیست. نمایشگاه کتاب همواره در زمان مشخصی برگزار می‌شود اما در یکی از سال‌های گذشته نمایشگاه مطبوعات اصلاً برگزار نشد. امسال نیز می‌بینیم که برای غرفه‌ها مبلغ گزافی را از رسانه‌ها طلب کرده‌اند، به‌گونه‌یی که برخی از رسانه‌ها اصلاً در نمایشگاه حضور نیافتند.
وی می‌گوید: این درحالی است که مسئولان اعلام می‌کنند که ما از رسانه منتقد استقبال می‌کنیم و دولت و مردم و جامعه بدان نیاز دارند؛ اما به نظر من بهتر است قبل از این شعارها، بیاییم و شرایط حضور همه رسانه‌ها از همه سلیقه‌های سیاسی را در نمایشگاه فراهم کنیم، حتی رسانه‌های کوچک و رسانه‌های شهرستانی که بسیار کم‌رنگ حضور دارند. در حالی که بسیاری از اتفاق‌های مهمی که در کشور رخ می‌دهد و آثار خطرناک و دردناکی به جا می‌گذارد، اتفاق‌هایی است که در شهرستان‌ها رخ می‌دهد و چون رسانه حضور پررنگی ندارد، تاریک می‌ماند و خوب پوشش داده نمی‌شود، مانند مسائل و اخبار زیست محیطی . بنابر این اگر رسانه شهرستانی حضور داشته باشند و مجال عرضه داشته باشند و بتوانند مخاطب پیدا کنند، قدرت می‌یابند و اگر قدرت بیابند، می‌توانند بیشتر به جاهای تاریک جامعه نور بتابانند و با تاباندن این نور، اتفاق‌های خوبی برای کشور خواهد افتاد.
بیست و سومین نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری‌های ایران از پنجم آبان ماه آغاز شده و تا ۱۲ آبان در مصلای امام خمینی (ره) تهران برپا خواهد بود.
میزگرد**۳۰۶۷*۱۴۳۶*گزارش: امیرحسین دولتشاهی*انتشار: داود پورصحت*
انتهای پیام /*