به گزارش ایرنا، این عمارت که امروز درون محوطه حوزه علمیه بندرعباس، روبروی اسکله شهید حقانی قرار گرفته حدود سال ۱۶۹۸ میلادی برابر با ۱۰۸۴شمسی (دوره صفوی) و توسط هلندی های ساکن بندرعباس به عنوان مرکز تجارتخانه کمپانی هند شرقی هلند در سه طبقه احداث و در آن از مصالح سنگ سیاه، ساروج و گچ استفاده شد.
هلندی ها از طبقه همکف و اتاق های متعدد آن برای نگهداری بار تجاری، طبقه دوم به عنوان محل اداره کمپانی و هم چنین محل سکونت و از طبقه سوم و فضای باز پشت بام و ایوان ساخته شده بر روی آن چون مشرف به شهر و دریا بود برای تفریح و استراحت استفاده می می کردند.
این بنا پس از خروج هلندی ها به عنوان قلعه شهر و اصلی ترین ساختمان و محل استقرار حاکم و نیز انجام امور گمرک فعال بوده و حوادث بسیار مهم در سطح ملی و منطقه ای متعددی را از سر گذرانده که هر یک از آنها برگ زرینی بر تارک تاریخ خلیج فارس و هرمزگان است.
شهرداری بندرعباس در سال ۱۳۵۲ و در قبال واگذاری اراضی متعلق به خود واقع در مجاورت بیمارستان شریعتی بندرعباس به اداره گمرک، این بنا و محوطه اطراف آن را تملک کرد و تا سال های منتهی به انقلاب اسلامی ادارات و نهادهای مختلف بطور موقت در آن مستقر بودند.
بطور مثال حدود ۲ سال انتهای دوره پهلوی و پیش از احداث میدان تره بار بندرعباس، مرکز تره بار بندرعباس در این ساختمان و محوطه اطراف آن فعال بود.
این عمارت اوایل دهه ۶۰ هجری شمسی به همراه محوطه اطراف آن به حوزه علمیه بندرعباس واگذار و بعدها توسط حضرت آیت الله احمدی فقیه (امام جمعه سابق بندرعباس) برای حوزه علمیه وقف شد.
عمارت کلاه فرنگی تا اوایل دهه ۷۰ به عنوان حوزه علمیه استفاده می شد و پس از احداث ساختمان جدید برای حوزه علمیه که در ضلع شمالی این عمارت بنا شده است، متروکه شد.
اکنون سقف برخی اتاق های طبقه دوم این بنا فروریخته و برخی دیگر در حال ریزش است، چوب های سقف شرجی زده و فرسوده شده اند و آفتاب بر کف اتاق های آن طبقه حکمرانی می کند.
بر پارچه سبز آفتاب خورده رنگ رفته ای روی دیوار خسته عمارت کلاه فرنگی نوشته اند خطر ریزش ساختمان، لطفا پارک نکنید، شیشه های رنگی برخی درها و پنجره ها افتاده است.
میزهای قدیمی، پتوها و موکت هایی در راهرو و برخی اتاق های طبقه اول رها شده اند، برخی اتاق ها در هم ندارند ، گچ ها بر اثر رطوبت و شرجی از برخی قسمت های دیوار جدا شده است.
این عمارت که تنها بنای باقی مانده از سال های ابتدای تاسیس شهر بندرعباس است، در حافظه تاریخی خود رویدادهای بسیار مهم و تاثیر گذاری همچون حمله افغان ها به شهر و پناه مردم به آن در اواخر دوره صفوی و همچنین جنگ ها و زد و خوردهای بسیاری میان نیروهای ایرانی و برخی متجاوزین بیگانه را در حافظه خود جای داده و امروزه فریاد کمک خواهی اش را با ندای فرسودگی از گذر ایام به گوش می رساند و از غربت خود بین مردمان گلایه مند است.
حس غربت عجیبی دارد وقتی که حتی همسایگان و نزدیکانش نامش ، سن و قدمت و اهمیت وجودی اش را برای حفظ هویت تاریخ شهرشان که هیچ بنای دیگری هم تراز قدمت آن در منطقه وجود ندارد، نمی دانند.
کلاه فرنگی آن اندازه معروف و شناخته شده نیست که همه مردم شهر نامش را شنیده باشند و یا نشان و قدمتش را بدانند ولی قدیمی ترین ساختمان بندرعباس است.
اگر یک روز از صبح تا ظهر در خیابان های شهر از عابران و سواران پرسیده شود قدیمی ترین ساختمان شهر چه نام دارد کمتری کسی است که نام کلاه فرنگی و قدمتش را بداند، یکی می گوید محله است، دیگری می پرسد محل بازی است و یکی دیگر برای اولین بار است که چنین نامی به گوشش می خورد.
یکی از حقوقدانان علاقه مند به تاریخ پژوهی که اطلاعات تاریخی این گزارش بر اساس تحقیق و پژوهش وی حاصل شده در خصوص مباحث حقوقی مرمت عمارت کلاه فرنگی به خبرنگار ایرنا می گوید: مرمت این بنا توسط میراث فرهنگی هرمزگان حق مالکیت حوزه علمیه را خدشه دار نمی کند، از سوی دیگر مرمت آثار تاریخی وظیفه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است.
نیما صفا افزود: کلاه فرنگی را می توان مرمت و بخشی از آن به عنوان مرکز نگهداری کتاب های نفیس حوزه علمیه استفاده کرد و بخش دیگر هم به عنوان موزه مورد بازید عموم قرار گیرد.
وی ادامه می دهد: شاید اگر مسئولان میراث فرهنگی در سال های گذشته اطلاع رسانی لازم را در خصوص حفظ و مرمت آثار تاریخی انجام می دادند حوزه علمیه استقبال بیشتری برای مرمت عمارت کلاه فرنگی از خود نشان می داد.
صفا می افزاید: براساس قانون، حق مالکیت مالک بنای تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی به هیچ عنوان از بین نمی رود تنها محدودیت هایی در کاربری و مرمت بنا برای حفظ اصالت آن ایجاد می شود و هر گونه مرمت بنای تاریخی باید با اطلاع میراث فرهنگی و براساس ضوابط تعیین شده از سوی آن سازمان انجام شود.
این حقوقدان و تاریخ پژوه خاطرنشان می کند: گاهی استدلال هایی با این مضون گفته می شود که چون بنا قابل مرمت نیست باید آن را تخریب کرد، در پاسخ به آنان باید گفت آیا تخت جمشید که قابل مرمت نیست باید تخریب شود؟
مسئول پارکینگ خودرو که خود همسایه عمارت کلاه فرنگی است هم به اشتباه دیوار انبارهای حاشیه ای گمرک را نشان می دهد.
نماینده واقف که در مسافرت است، در مکالمه تلفنی به خبرنگار ایرنا می گوید تا زمانی که نظر هیات امنا را دریافت نکنیم هیچ مصاحبه ای نمی کنم.
حسین تختی در پاسخ به این پرسش که آیا نامه ای به مرکز مدیریت حوزه های علمیه در قم ارسال شده یا خیر می گوید: بله ارسال شده است.
مدیر حوزه علمیه هرمزگان نیز در مورد مرمت عمارت کلاه فرنگی که از آن به عنوان ساختمان قدیم گمرک یاد می کند می گوید: هیچ نهادی به اندازه خود حوزه علمیه پیگیر و مشتاق مرمت ساختمان قدیم گمرک بندرعباس نیست، تا کنون هم کارشناسان اهل فن برای بررسی قابل مرمت بودن این بنا دعوت شده و آمده اند.
حجت الاسلام اسماعیل مختاری همزمان با سخن گفتن به خوبی از اشاره های دست برای رساندن مقصود خود خوبی بهره می گیرد: براساس نظر کارشناسان امکان تعمیر بنا برای استفاده مجدد وجود ندارد چراکه حوزه علمیه قصد داشت بنا را تعمیر کرده و مورد استفاده قرار دهد.
وی نقدی هم بر مباحث مطرح شده در فضای مجازی با موضوع عمارت کلاه فرنگی دارد: گاهی کسانی سینه چاک می کنند ولی در عمل اقدامی نمی کنند، آنان دلسوز تر از حوزه علمیه نیستند، میراث فرهنگی درخواست کتبی بدهد.
وی اظهار می کند: اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان می تواند درخواست کتبی خود برای مرمت بنا را به حوزه علمیه ارسال کند که آن را به مرکز اعلام کرده و براساس نظر مرکز مدیریت حوزه های علمیه در قم عمل می کنیم.
مختاری خاطر نشان می کند: نماینده میراث فرهنگی تنها یکبار در حدود یک سال و نیم تا ۲ سال قبل به همراه اعضای شورای شهر بندرعباس به حوزه علمیه مراجعه کرد که موضوع آن نشست چیز دیگری بود ولی در پایان آن به موضوع ساختمان قدیم گمرک پرداخته شد.
وی می گوید: نه تنها برای مرمت این بنا ، حتی اگر میراث فرهنگی بخواهد کار خیری در بیابان ها انجام دهد مورد حمایت حوزه علیمه بندرعباس قرار می گیرد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان نیز که به گفته خودش از زمان قبول مسئولیت در استان پیگیر این موضوع است اظهار می دارد: امسال برای مرمت کلاه فرنگی اعتبار داریم که در مرحله اول باید به فوریت ۱۵۰میلیون تومان برای آن هزینه کنیم.
محسن ضیایی ادامه داد: پارسال هم این موضوع پی گیری شد و با وکیل مجموعه (نماینده واقف) صحبت شد، اکنون مسئولان حوزه علمیه موافقت کرده اند گفت وگوهایی در این زمینه داشته باشیم چرا که برای مرمت عمارت کلاه فرنگی باید به تفاهم رسیده و تفاهم نامه امضا کنیم.
مدیرکل سابق میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان که در اتاق ۲ متری کناری مدیر کل همین اداره کل به عنوان مشاور مدیرکل ادامه فعالیت می دهد نیز می گوید: عمارت کلاه فرنگی سال ۸۴ با هدف حفظ و مرمت در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و پیگیری های جدی برای مرمت آن، از سال ۹۰ آغاز شده است.
عباس نوروزی یادآور می شود: نشست های متعددی با مسئولان حوزه علمیه برگزار شده که در نهایت هیات امنا گفتند منتظر نظر مرکز هستند و تا کنون نتیجه ای از نامه نگاری ها بدست نیامده است.
این کارشناس ارشد باستان شناسی اظهار می دارد: این بنا تنها اثر بازمانده دوره صفوی محسوب می شود که هرچند سایه بان معروف به کلاه فرنگی آن تخریب شده ولی دخل و تصرف کمی در آن صورت گرفته است.
حال و روز کلاه عمارت ۳۰۰ ساله فرنگی بندرعباس این روزها خوش نیست و امید می رود مسئولان و متولیان امر قبل از آنکه این نشانه تاریخی شهر به سرنوشت خانه ویران شده احمدی دچار شود برای مرمت آن اقدام کنند.
خانه احمدی یکی از سه خانه تاریخی شهر که نشان دهنده نوع معماری منطقه بود امسال با شکایت مالک، ابتدا از فهرست آثار ملی خارج و سپس تخریب شد.
۳۲۱۹/۷۴۰۸
گزارش: عزت الله معمارباشی * انتشاردهنده: محمد جهانگیریان
انتهای پیام /*