به گزارش ایرنا، این معبد در مرکز شهر بندرعباس، روبروی بازار روز در یکی از پر رفت و آمدترین نقاط بندرعباس قرار گرفته و به مانند تک دانه ای در میان ساختمان های بلندمرتبه خود نمایی می کند.
معبد هندوهای بندرعباس یکی از شاخص ترین آثار تاریخی استان هرمزگان و شهر بندرعباس محسوب می شود که هم بازگو کننده روابط بین مردمان این سرزمین با ساکنان هندوستان و هم از معدود بناهای تاریخی باقیمانده در مرکز استان است.
معبد هندوها با ۱۲۹ سال قدمت که در سال ۱۳۱۰ هجری قمری بنا شده یکی از شناسه های بندرعباس محسوب می شود که سال ۱۳۷۷ هجری خورشیدی به شماره ۱۹۹۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده تا از آن در برابر عوامل انسانی و طبیعی برای انتقال آن به نسل های آینده محاظفت شود.
** آغاز مرمت معبد هندوها
اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان سال گذشته طرح و قرار داد مرمتی این معبد را آماده و اقدام به انعقاد قرارداد ۸۵۹ میلیون ریالی مرمت آن با شرکت ایستا سازه ایوان کرد.
توجه به جزییات از ویژگی های مثبت این قرار داد با شرکت ساختمانی یاد شده است که حتی تخلیه و بارگیری مصالح را هم در بر می گیرد.
سفید کاری روی سطوح قائم و پرداخت آن با گچ کُشته، استفاده از گچ نیم کوب در نمای بیرونی بنا و اجرای رنگ روغنی کامل روی کارهای فلزی از جمله بندهای قرارداد مرمت است.
آن چه انتقاد برخی اصحاب رسانه و میراث فرهنگی را بر انگیخته قرار داد مرمت نیست، بلکه بکارگیری مصالح صنعتی به جای مصالح سنتی است در حالی که متن قرارداد بر بکارگیری مصالح سنتی تاکید دارد.
در این زمینه می توان به استفاده از گچ هَرَنگ (منطقه ای در شهرستان بستک هرمزگان) به جای گچ نیم کوب مورد تاکید متن قرارداد اشاره کرد.
** بکارگیری مصالح جدید به بنای تاریخی آسیب می زند
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قشم در خصوص مرمت بناهای تاریخی می گوید: در مرمت اثر تاریخی باید اصالت طرح، اصالت محیط پیرامون، اصالت تکنیک و مهارت و اصالت مصالح رعایت شود، اصالت تکنیک مساله مهمی است، در مرمت باید از همان تکنیک و مصالحی که در بنا به کار رفته استفاده کرد و مرمت گر مجاز به به کارگیری روش ها و مصالح جدید نیست.
حامد ایمان طلب بیان داشت: بکارگیری مصالح جدید به خاطر تضاد در ویژگی ها با مصالح اصیل بکار رفته در بنای تاریخی باعث وارد آمدن آسیب به آن می شود.
این کارشناس سابق اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان می گوید: مرمت گر حق به کارگیری مصالح جدید را ندارد و باید با انجام آزمایش، از همان مصالح به کار رفته در بنا را مشخص استفاده کند.
ایمان طلب ادامه داد: تنها زمانی می توان از مصالحی که نزدیک ترین رفتار را به مصالح اصیل بنا استفاده کرد که امکان ساخت و تهیه مصالح بکار رفته در بنا نباشد و میراث فرهنگی هرمزگان امکان تولید گچ نیم کوب نیم پخت را دارد.
این متخصص معماری و مرمت ابنیه اظهار داشت: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان هر سال نیمی از اعتبار مرمتی خود را به علت نداشتن آسیب شناسی درست از بناهای تاریخی هدر می دهد و تا زمانی که آسیب ریشه یابی نشود محل مرمت شده دچار همان آسیب قبلی می شود.
** هرمزگان نیازمند آزمایشگاه مصالح و آسیب شناسی بناهای تاریخی است
ایمان طلب در ادامه می افزاید: تا زمانی که در هرمزگان آزمایشگاه مصالح و آسیب شناسی بناهای تاریخی نادیده گرفته و یا کمتر به آن ها توجه شود، در اثر بخشی مرمت ها جای تردید بوجود می آید.
این مدرس دانشگاه یادآور شد: هنگام ساخت مصالح برای استفاده در مرمت بنای تاریخی باید بدانیم گچ نیم کوب نیم پخت از کجا آمده و دارای چه ویژگی هایی است، سنگ گچ و آهک آن چه ویژگی هایی دارد و از کدام معدن استخراج شده و هم چنین بدانیم تاثیر مقاومت و املاح آن چگونه است.
ایمان طلب ادامه داد: استفاده از آزمایشگاه و آزمایش مصالح را در هرمزگان مورد بی توجهی قرار گرفته شده در صورتی که واقعیتی علمی است و تا زمانی که رفتار مصالح را ندانیم نمی توانیم در مورد آن قضاوت کنیم.
وی گفت: اداره های کل سایر استان ها نظیر اصفهان و فارس اهمیت فراوانی به آزمایش مصالح می دهند، این درحالی است که با یک هزینه ناچیز ۷۰۰ هزار ریالی می توان به جزییات مصالح پی برد و سلامت کار را تضمین کرد.
** اظهار نظر کارشناسان
یکی از کارشناسان مرمت بناها و بافت های تاریخی نیز درباره فرآیند تخصصی مرمت گفت: تاکید منشور مرمتی ونیز بر به کارگیری مصالح و مستندات اصیل است و تا جای ممکن باید از مواد مصالح سنتی بکار رفته در بنا استفاده کرد.
ستاره تاج الدین افزود: اگر مواد و مصالح مقاوم نبوده و برای مرمت و ساخت نامناسب باشد می توان از روش های مدرن برای استحکام بخشی اثر استفاده کرد، البته با این شرط که به روش ها و تکنیک های بکار رفته در ساخت اثر بی توجه نباشد.
وی چرایی بکارگیری گچ نیم کوب در بناهای تاریخی را مقاومت بالای این گچ نسبت به گچ های معمولی در برابر نیرو، حرارت و رطوبت عنوان کرد.
این کارشناس بافت ها و بناهای تاریخی گفت: در مناطقی همچون هرمزگان با توجه به رطوبت بالا استفاده از این گچ مقاوم در برابر رطوبت توصیه می شود و باید این را در نظر داشت که گچ زنده مقاومت کمی دارد و سریع طبله (باد کردن) می کند.
این کارشناس مرمت بناها و بافت های تاریخی اشاره کرد: ملات پایه مناطقی مانند هرمزگان ساروج بوده و ضرورت استفاده از گچ نیم کوب در این ملات قطعی است بنابر این نباید از گچ های دیگر استفاده شود، همچنین ملات پایه سازه هایی که با رطوبت مواجه اند مانند حمام ها، پایه پُل ها و آب انبارها و مناطق دارای رطوبت، ساروج است.
پژوهشگر مرمت بناهای تاریخی نیز در خصوص مرمت صورت گرفته در معبد هندوها گفت: ظاهر بنا باید بازگوکننده مرمت انجام شده باشد.
شیوا عرب احمدی که ۱۲ سال است در زمینه مرمت پژوهش می کند، بیان داشت: نخستین چیزی که بیننده اثر تاریخی با دیدن آن پی به تاریخ و قدمت یک اثر می برد ظاهر آن است ولی ظاهر معبد هندوها با نمای تمام گچ، آن هم گچ صنعتی چیز دیگری می گوید و گردشگر تصور می کند با اثر نوساز روبه روست که این نشان دهنده رعابت نشدن اصول مرمتی است.
وی تاکید کرد: یکی از مصالح مورد استفاده در هرمزگان ساروج بوده و در معبد هندوها هم از این مصالح استفاده شده است.
وی اشاره کرد: با توجه به این که سال ها نظاره گر کار گروه های مرمتی مختلف بوده و از دانش آنها برای درک بهتر مرمت استفاده کرده ام لذا دقت و وسواس فراوان همه آن ها برای رعایت اصول و تکنیک های مرمت متناسب با شرایط بناهای تاریخی همراه بود ولی به نظر می رسد هیچ تکنیک مرمتی در معبد هندوهای بندرعباس به کار نرفته است.
یکی از باستان شناسان برجسته کشور با نام فخری دانشپور پرور سال ۸۷ بر به کارگیری ساروج در معبد هندوها صحه گذارده و در گفت و گویی سخنان کارشناسان قبلی در خصوص بکارگیری ساروج در مصالح آن را تایید کرده است.
وی در خصوص معبد هندوها گفته است: در بنای معبد هندوها بندرعباس طبق موقعیت جغرافیایی و در زمان ساخت از لاشه سنگ، ملات گِل و ساروج، سنگ های مرجانی خاک و گچ های ضخیم ماده و گچ لویی استفاده شده است.
**اگر ذره ای ساروج در معبد یافتید جایزه می دهم
اما سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان گفته های این کارشناسان غیر دولتی را رد می کند.
اشکان مختاری که بر به کارگیری گچ صنعتی هرنگ به جای مصالح سنتی اذعان دارد در واکنش به نقدهایی پیرامون بکارگیری ساروج در مصالح سنتی بنا، گفت: اگر ذره ای ساروج در معبد هندوها یافتید، جایزه می دهم و بارش باران و نشستن گرد و خاک بر روی آن رنگ معبد هندوها را کِرم می کند.
وی ادامه داد: یعنی ما تفاوت ساروج و گچ نیم کوب را نمی دانیم، این امکان ندارد، از اینکه بسیار راحت تیتر می زنند ساروج را کَندند گچ گذاشتند دلخور می شوم.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفت: ساروج مختص دوره ساسانیان است و در دوره دیلمی که عصر بازگشت معماری رخ می دهد باز از ساروج استفاده کرده اند، کاربرد آن برای آب انبار، حمام و چسباندن سنگ روی سنگ برای استحکام دژ است.
مختاری اشاره کرد: از گچ نیم کوب که شبیه ترین گچ به گچی است که ۲۰۰ سال پیش استفاده شده استفاده می کنیم، برخی ساختار را نمی دانند، ساده ترین چیزی که در مرمت باید رعایت استفاده شود حفظ اصالت است.
وی اظهار داشت: برخی به گونه ای رفتار می کنند گویی «مهارجه بمبئی» آمده و ساروج کرده و ما نمی دانستم و تیشه زده ایم، کسی که به عنوان کارشناس ادعایی می کند باید چند کار مرمتی داشته باشد.
*** گنبد معبد هندوها در انتظار مرمت
گنبد معبد هندوها یکی از مهم ترین بخش های قرارداد مرمت است که با وجود مبلغ در خور توجه در نظرگرفته شده هیچ اقدامی بر روی آن انجام نشده اما ۳۹۵ میلیون و ۷۰۰ هزار ریال برابر ۴۹ درصد اصل رقم قرارداد برای آن اختصاص یافته است.
اختصاص چنین مبلغی به مرمت گنبد معبد هندوها بندرعباس نشان دهنده اهمیت تاریخی و فرهنگی آن است که مدیر کل اسبق میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان در سال ۸۷ بر این اهمیت تاکید کرده است.
عباس نوروزی در مصاحبه با یک رسانه تخصصی حوزه میراث فرهنگی، گنبد را شاخصه مهم معبد هندوها بندرعباس معرفی می کند و اظهار می دارد: گنبد معبد هندوها با تمام گنبدهای ایران تفاوت دارد.
به گفته وی، گنبد معبد هندوها به شیوه معماری هندی ساخته شده اما رواق های معبد متاثر از اقلیم منطقه و معماری ایرانی اسلامی است.
به گفته سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان میله آرماتور در گنبد این بنا فرو کرده بودند.
مختاری گفت: این بخش معبد هم برای مرمت در نظر گرفته شده و در ادامه مرمت این بنای شاخص مورد مرمت قرار می گیرد.
*** نقاشی های معبد هندوها
دیوارهای داخلی معبد هندوهای بندرعباس با نقاشی هایی تزیین شده اند که در گذر زمان دچار تغییر رنگ شده و یا قابل تشخیص نیستند.
یک نقاشی در اتاقی در گوشه شمال شرقی بخش سیک این معبد باقی مانده که در سال های گذشته تبدیل به خوابگاه سربازان یگان حفاظت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شده بود اما با پیگیری یکی از خبرنگاران محل یگان از آن اتاق به اتاق دیگری در روبروی همان اتاق منتقل شد.
بخش هایی از گچ نقاشی درون این اتاق ریخته و صورت ۲ تمثال انسانی که روبه روی یکدیگر نشسته اند مشخص نیست.
پونزهای زنگ زده کوبیده شده به دیوار گچی درون اتاق که گویی محل چسباندن چیزی بوده اند بیش از هر چیزی خودنمایی می کند.
مدیرگروه رشته مرمت دانشکده هنر و معماری دانشگاه زابل در خصوص حفاظت نقاشی ها در بناهای تاریخی می گوید: به طور معمول نقاشی ها را با بکار گیری روش و ابزار مختلف مانند مواد شیمیایی و روکش ها در برابر عوامل مختلف و رطوبت محافظت می کنند.
باتر ادامه داد: تا زمانی که مستنداتی از نقاشی ها وجود ندارد باید نسبت به استحکام بخشی آنها و محافظت در برابر عوامل مخرب اقدام کرد.
وی اشاره کرد: دستگاه هایی برای اندازه گیری رطوبت وجود دارد که می توان در معبد هندوها بکار برد و شرایط رطوبتی محیط را اندازه گیری کرد و باید بر تهویه هوای آن توجه داشت.
سال ها قبل هم این اتاق محل استراحت یگان حفاظت میراث فرهنگی بود که مدیرکل اسبق میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان اقدام به جابه جا کردن استراحتگاه یگان حفاظت به مکان دیگری می کند.
عباس نوروزی می گوید: سال ۹۲ در زمان مسوولیت خود محل استراحت یگان حفاظت را از این مکان به اتاق دیگری جابه جا کردم که گویی پس از تغییر اینجانب مجدد به مکان سابق برگشته اند.
مختاری معاون وقت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان و سرپرست کنونی این اداره کل نسبت به موضوع یاد شده اظهار بی اطلاعی می کند.
وی پس از روبه رو شدن با سووال خبرنگار درباره علت قرار داشتن استراحتگاه سربازان یگان حفاظت در محل اتاق نقاشی می گوید: به این موضوع رسیدگی و دستور جابجایی آنان را صادر می کنم.
وی در خصوص مرمت نقاشی های معبد نیز گفته است: منتظر چاپ کتاب فخری دانشپور پرور در خصوص نقاشی های معبد هستیم تا بر اساس آن ها نقاشی ها را مرمت کنیم.
وی تاکید کرد: مرمت نقاشی های معبد هندوها را به هیچ عنوان دست پیمانکاری نخواهم داد و در قالب تفاهمنامه ای با دانشگاه هنر تهران به عنوان یکی از برندهایی معتبر، برای مرمت تمثال ها همکاری می کنیم.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان اظهار داشت: فخری دانشپور پرور که یکی از بزرگترین پژوهشگران در حوزه هنر و باستان شناسی کشور است و بیشتر باستان شناسان کشور شاگرد وی بوده اند، او جامع ترین اطلاعات را در مورد معبد هندوها جمع آوری و آماده چاپ کرده است.
مختاری بیان داشت: این خبره هنر و باستان شناسی عنوان کرده است کامل ترین عکس های معبد هندوهای بندرعباس را از ۴۰ سال قبل دارد لذا باید تا زمان چاپ آن ها در قالب یک کتاب صبر کرده و پس از چاپ آن ها مرمت نقاشی ها را آغاز کنیم.
وی بیان داشت: مکان های حساس را با دقت و وسواس مرمت می کنیم و اگر اثر دارای اصالت را تخریب کنیم هیچ گاه خود را نخواهیم بخشید.
مختاری در پاسخ به سوال خبرنگار ایرنا در خصوص مبلغ هزینه شده برای مرمت معبد هندوها در سال ۹۶ ابتدا گفت که مرمت در زمان اینجانب نبوده و سپس با نگاهی به اسناد و مدارک روی میزکار خود، اظهار داشت: یک میلیارد ریال سال ۹۶ برای معبد هندوها هزینه شد.
امسال یک میلیارد ریال دیگر برای مرمت معبد هندوها در نظر گرفته شده است که با توجه به انتقادهای پیرامونی آن بهتر است یک گروه متخصص غیر دولتی و دانشگاهی همه مباحث پیرامون مرمت انجام شده در این معبد را مورد بررسی و تحقیق قرار داده و یکبار برای همیشه پرونده آنرا ببندند.
۳۲۱۹/۷۴۰۸
انتهای پیام /*