تاووش(به ارمنی: Տավուշի) یکی از استانهایکشور ارمنستاناست که در شمالشرقی این کشور واقع شده است.نام گذاری
نام پیشین این شهر کاروانسرا بود که نامی است پارسی.
ایجِوان هم واژهای ارمنی به همان معنی کاروانسرا و ترجمه آن است.
همه سامانی که بخشی از این استان است در روزگاران پیشین بخشی از استان اتونی (اوتیک) پادشاهی اورارتوبود. استان اتونی در سده نهم پیش از میلاد تشکیل شده بود.
منطقه معروف دیلیجانکه در این استان قرار دارد در روزگاران گذشته نخچیرگاه پادشاهان بود و مناطقی از این استان بعدها بخشی از استان گوگارک بشمار آمدند.
استان تاووش سازههای باستانی نامآوری ندارد. در افسانهها آمده که سازنده الفبای ارمنییعنی مسروپ ماشتوتسیکی از نخستین آموزشگاههایش را در این منطقه گشود در درون کلیسایی به نام «سرکیس ورجاوند» (مقدس) که بدست خود مسروپ ساخته شده بود. بعدها «برج گاگا» نیز در نزدیکی این کلیسا ساخته شد. در زمان جنگهای ایران و روم بر سر ارمنستان سامان تاووش بخشی از گرجستانبشمار آمد و بهدها در زمان شاهان ارمنی باگراتونی (که خود از ریشه ایرانی بودند) این سامان دوباره بخشی از منطقه ارمنستان شد.
در پایانهای سده ۱۴ میلادی این سامان جایی دورافتاده و فراموش شده گشت. تازشهای مغولو تاتارباعث شد تا به مرور قبیلههای ترکزبان به چراگاههای این منطقه راه یابند و کوچنشینی کنند. در سده ۱۶ که منطقه بخشی از ایران بود، شاهان ایران برای اطمینان از امنیت مرزها در برابر شورش ارمنیان و گرجیان مسیحی گروههایی از قبائل قزاق و تاتارهای شمشادی را به ارمنستان آوردند و استانهای گوناگون ارمنستان را به نام هرکدام از این قبائل نامیدند.
با این حال زندگی ارمنیان ادامه یافت و خانواده اشرافی خرومیان از دره کیرانوتس در حدود ۱۵۰۰ میلادی در منطقه به چیرگی رسید و پیرامون سیصد سال سررشته کارهای منطقه را در دست داشت.
در سالهای ۱۷۰۰ به بعد قفقاز مورد تازش ترکها و تیرههای کوههای داغستان قرار گرفت و سامانی آشوب زده گشت. در اوت-سپتامبر ۱۷۹۵، آقا محمد خان قاجاریک لشکرکشی تنبیهی به تفلیس و قفقاز نمود و ارمنیان باشنده استانهای شمال شرقی ارمنستان امروزی را نیز تبعید کرد. بسیاری کشته شدند و بسیاری به روسیه گریختند.
در همان سالها فرمانرواهای آرتساخ (قرهباغ) یعنی ملک جمشید و فریدون از تزار تازه روسیه پل یکمعلیه حملههای آقامحمدخان و ابراهیم خان شاهچه شوشی درخواست یاری کردند. جنگ با خود تهیدستی، خشکسالی و طاعون آورد و بسیاری مردند.
در سال ۱۷۹۹ روسها منطقه تاووش را از دست ایراندر آوردند و روستاهای منطقه آرام آرام از سوی ارمنیان قره باغ مسکونی شد.
پس از پیمانهای گلستانو ترکمنچای، قفقاز از ایران جدا گشت و بخشی از روسیهشد. روسها منطقه تاووش را به نام کوچنشینهای ساکن آن، منطقه قزاق-شمشادین نامیدند و آن را بخشی از استان لوریوابسته به تفلیسقرار دادند.
پس از استقلال ارمنستان این منطقه تبدیل به استان تاووش به مرکز ایجوان گشت.
استان تاووش ارمنستان
۰۲
تیر