تاریخچه
شهرستان گرمسار(۱) در غرب استان سمنان و در فاصلهٔ ۱۱۰ کیلومتری از جنوب شرقی استان تهران قرار دارد. همسایگان گرمسار از سمت شمال، شهرستان‌های فیروزکوه و دماوند، از شرق، شهرستان آرادان و کویر مرکزی ایران، از جنوب، پارک ملی کویر و از غرب، شهرستان ورامین و استان قم هستند.
نام این شهرستان در زمان اشکانیان به دلیل نزدیکی به کویر و پست‌تر بودن نسبت به مناطق همجوار خود، خواران بوده است و پس از آن، اهالی سمنان نام خواره یا خوار(۲) را به آن دادند. در اوستا از خوار یاد شده است و در کتیبه‌های آشوری نیز این منطقه را خوارا نامیده‌اند که دماوند و سوادکوه کنونی از توابع آن بوده‌اند. خوار در زمان فرمانروایی مادها، بخشی از ایالت پارت و جداکنندهٔ دو ایالت پارت و ماد از یکدیگر بود. این شهرستان در دوره‌ای از پادشاهی ساسانیان جزو قومس(۳) و در دوره‌ای تابع ری بوده است. سرانجام پس از اسلام، خوار با نام خوارری، یکی از شهرستان‌های بنام ری شد.
مردم خوار به زبان پارسی و در برخی مناطق به زبان تات(۴) سخن می‌گویند، اما در برخی از روستاهای این شهرستان زبان‌ها و گویش‌های دیگری همچون زنجانی، ترکی، لری و کردی نیز به طور پراکنده به گوش می‌خورد، زیرا به مرور زمان و به دستور حاکمان وقت، مردمانی از زنجان، لرستان، گیلان و استان‌های دیگر به این خطه آمدند. البته این مهاجرت‌ها گاه به دلایلی دیگر همچون تبعید، شرایط اقتصادی نامناسب و جنگ انجام می‌گرفت و از این رو، خوار را جزیرهٔ اقوام نیز می‌دانند.
خوار در دوره‌های زمانی مختلف، کاربری‌های گوناگونی داشته است. این شهر گاه محلی برای قشلاق یا تبعیدگاه و گاه جولانگاه تاخت و تاز مغول‌ها و ترکمن‌ها در دوره‌های زمانی مختلف بوده است. گرمسار در طول تاریخ، به ویژه در دوران قاجار همواره مورد توجه حاکمان قرار داشت. یکی از دلایل اصلی توجه ویژهٔ حاکمان و بازرگانان به این شهرستان در طول تاریخ، قرار داشتن آن در مسیر راه ابریشم و همچنین مسیر زیارتی مشهد بود. افزون بر این، منابع نمکی فراوان، این شهرستان را به منطقه‌ای راهبردی تبدیل کرده بود، چرا که در گذشته‌های دور، نمک ارزشی همسنگ طلا داشت و حتی برای خرید و فروش به عنوان پول مبادله می‌شد. این دو مزیت کنار هم، ارزش این منطقه را دو چندان کرده بود. امروزه غارها و معادن نمکی افزون بر جذابیت گردشگری، گرمسار را به یکی از تأمین‌کنندگان و صادرکنندگان اصلی نمک تبدیل کرده است.
از دلایل دیگر محبوبیت این شهرستان می‌توان به شرایط مناسب آب و هوایی آن اشاره کرد. گرمسار نزد پادشاهان به محل قشلاق معروف بود، اما با گذشت زمان، گرم‌تر شدن کرهٔ زمین، کاهش برف و باران و خشکسالی‌های پیاپی، اندک‌اندک جذابیت اقلیمی خود را از دست داد و به منطقه‌ای گرم و خشک تبدیل شد.
بر اساس قانون تقسیمات جدید کشوری در آبان‌ماه ۱۳۱۶ هجری خورشیدی، خوار بخشی از شهرستان سمنان در نظر گرفته شد. در سال ۱۳۱۷، پس از احداث راه‌آهن سراسری در زمان رضاخان، نام خوار به طور رسمی به گرمسار تغییر یافت. در سال ۱۳۲۵بخش گرمسار از استان سمنان جدا شد، به تهران پیوست و جزو توابع دماوند شد. سرانجام در سال ۱۳۳۷، گرمسار از بخش به شهرستان تبدیل شد. هم‌اکنون گرمسار از سه بخش مرکزی، ایوانکی و آرادان تشکیل شده و یکی از شهرستان‌های تابع استان سمنان است.
عکس (معدن نمک – گرمسار): بابک ارجمندی
#دریاچه_کویر