منابع طبیعی و محیط‌زیست یک سرمایه ملی قلمداد می‌شود و حفظ و حراست و توجه به این منابع و بهره‌گیری مطلوب از آن زمینه‌ساز توسعه پایدار است.
منابع‌طبیعی شامل ثروت‌های خدادادی مانند دریاها،جنگلها، مراتع، رودخانه‌ها، معدن سنگ و سایر پدیده‌های طبیعی دیگر است و ایران یکی از کشورهای غنی در این زمینه به شمار می‌رود و از آنجاکه این منابع متعلق به شخص یا گروه خاصی نیست همه مردم و مسئولان وظیفه حفظ و حراست از آن را برعهده دارند.
گستردگی عرصه‌های طبیعی و کمبود نیروی انسانی موجب شده است تا سازمان‌های متولی از جمله سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری به عنوان متولی اصلی حفاظت از این عرصه‌ها نتواند به خوبی در تمام حوزه‌ها اثرگذاری داشته باشد.
گستردگی عرصه‌های طبیعی و کمبود نیروی انسانی موجب شده است تا سازمان‌های متولی از جمله سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری به عنوان متولی اصلی حفاظت از این عرصه‌ها نتواند به خوبی در تمام حوزه‌ها اثرگذاری داشته باشد.
این موضوع سبب شده تا مردم به صورت خودجوش برای تامین نیازهای خود با تشکیل و پیوستن به سازمان‌های مردم‌نهاد یا همان سمن‌ها اقدام کنند.
در همین راستا سازمان‌های مردم‌نهاد به عنوان مجامعی برآمده از دل مردم به صورت خودجوش و دارای هدفی مشترک و خیرخواهانه با گرایش‌های غیرسیاسی، غیردولتی و غیرانتفاعی می‌توانند نقش مهم و اساسی را در حفاظت و استفاده اصولی از منابع طبیعی ایفا کنند.
۱۷ تا ۲۲ اسفند با عنوان هفته منابع طبیعی نامگذاری شده است از همین رو فرصت مناسبی فراهم کرده تا بتوان نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در حوزه منابع طبیعی را بیش از پیش تبیین کرد.
فعالیت ۲۰ تشکل مردم‌نهاد در حوزه منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری
به گفته مسئول آموزش و مشارکت‌های مردمی اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری ۲۰ تشکل مردم‌نهاد در این حوزه در استان فعال است و این تشکل‌ها توانسته‌اند تا حدی در تحقق سیاست مردمی کردن حفاظت از منابع طبیعی ایفای نقش کنند.
سازمان‌های مردم‌نهاد می‌توانند از طریق ترویج فرهنگ منابع طبیعی، آموزش و آگاهی دادن به مردم و اجرای برنامه‌های نمادین در بین جوامع مختلف، نقش اساسی در توسعه پایدار ایفا کنند.
تشکل مردم‌نهاد وحدت سبز از تشکل‌های فعال در حوزه منابع طبیعی و محیط زیست این استان است که از سال ۸۶ تاکنون فعالیت‌هایی را در این خصوص داشته است.
صیانت و فرهنگسازی ۲ کارویژه مهم سمن‌ها
اصغر شاهرخی دبیر این تشکل در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا افزود: این تشکل فعالیت‌های خود را مطابق اساسنامه و در ۲ قالب صیانت و فرهنگسازی تدوین و اجرایی کرده است.
وی تصریح کرد: در حوزه صیانت، هر کجا که آسیبی متوجه منابع طبیعی و محیط‌زیست شود ورود پیدا کرده و با اقدام‌های مختلف از تذکر زبانی گرفته تا اعتراضات مدنی سعی در جلوگیری از آن اقدام غیراصولی می‌کنیم.
شاهرخی به فعالیت‌های این تشکل در حوزه فرهنگسازی نیز اشاره کرد و گفت: در این حوزه بیشترین تمرکز خود را بر دانش‌آموزان و حضور در مدارس قرار داده چرا که دانش‌آموزان، آینده‌سازان کشور هستند و چنانچه نسبت به محیط زیست خود حساس باشند می‌توانند آینده روشنی را برای کشور رقم بزنند.
دبیر تشکل مردم‌نهاد وحدت سبز ادامه داد: طی ۲ سال اخیر با حضور هفتگی خود در مدارس به ویژه مدارس بخش فرخشهر و همکاری آموزش و پرورش طرح «هر کلاس درس، یک نهالستان» را اجرا کردیم که در این طرح ۳۰ هزار بذر بلوط و بادام وحشی در بین دانش‌آموزان توزیع شد.
شاهرخی تصریح کرد: در قالب این طرح دانش‌آموزان، مراحل کاشت بذر، جوانه زدن و چگونگی نگهداری از آن را از نزدیک مشاهده کردند.
وی ادامه داد: در این طرح ۳ هزار و ۴۰۰ دانش‌آموز در ۳۰ مدرسه نسبت به گونه‌های گیاهی آموزش دیدند و در خصوص منابع‌طبیعی و محیط زیست اطراف خود آگاهی پیدا کردند.
شاهرخی، پرورش نهال در مدارس را از دیگر اقدامات این تشکل برشمرد و اظهار داشت: در مدارسی که از فضای فیزیکی مناسبی برخوردار هستند با کمک دانش‌آموزان و اعضای تشکل اقدام به تولید نهال و فروش به آن منابع طبیعی کردیم که این طرح نه تنها نوعی فرهنگسازی در خصوص کاشت نهال و گونه‌های گیاهی در مدارس به شمار می‌آید بلکه برای دانش‌آموزان و اعضای تشکل نیز درآمدزایی کرد.
سمن‌ها در راستای صیانت و حفظ منابع طبیعی و محیط‌زیست باید دانش و تخصص خود را ارتقاء دهند از همین رو از افراد صاحب‌نظر و متخصص در این حوزه بهره گیری می‌کنند.
دبیر تشکل مردم‌نهاد وحدت سبز با اشاره به استفاده از نظرات تخصصی و علمی اساتید و صاحب‌نظران حوزه منابع طبیعی در این تشکل، افزود: بی‌شک در راستای صیانت و حفظ منابع طبیعی و محیط زیست باید دانش و تخصص خود را ارتقاء دهیم از همین رو از افراد صاحب نظر و متخصص در این حوزه بهره‌گیری می‌کنیم تا اقدامات و فعالیت‌هایی که اجرا می‌شود استاندارد و متناسب با واقعیت‌های موجود باشد.
شاهرخی در ادامه به چالش‌های فراروی این تشکل و سایر تشکل‌های مردم‌نهاد اشاره کرد و گفت: این چالش‌های به ۲ بخش درونی و بیرونی تقسیم می‌شود.
عضوگیری و مشارکت‌دهی مردم سخت شده است
وی تصریح کرد: برای عضوگیری و مشارکت دهی مردم در تشکل با سختی‌هایی مواجه هستیم، اینکه بتوانیم اعتماد مردم را جلب کنیم باید زمان و صبر زیادی به کار گرفت از سوی دیگر نیازمند حمایت و همراهی بخش‌های دولتی هستیم و این همراهی در برخی موارد هنوز به خوبی شکل نگرفته است.
شاهرخی با بیان اینکه ۴۰۰ نفر در تشکل وحدت سبز عضو هستند، افزود: این در حالی است که تعداد کسانی که در عرصه عمل با این تشکل همکاری مستمر دارند به بیش از ۴۰ نفر نمیرسد.
تشکل‌های مردم نهاد چنانچه فعالیت‌های خود را فراگیر کنند از قدرت و نقش بالایی در تصمیم‌گیری‌ها برخوردار می‌شوند اما این اثرگذاری امروز به سبب باور نداشتن این جایگاه هنوز به خوبی شکل نگرفته است.
برخی سمن‌ها هنوز جایگاه موثر خود را باور نکردهاند
وی با انتقاد از موضع منفعلانه برخی تشکل‌های مردم‌نهاد بر ضرورت تبیین نقش و جایگاه این تشکل‌ها و باور به اثرگذاری آن در جامعه تاکید کرد و گفت: تشکل‌های مردم‌نهاد چنانچه فعالیت‌های خود را فراگیر کنند و این فعالیت‌ها را تداوم بخشند از قدرت و نقش بالایی در تصمیم‌گیری‌ها برخوردار می‌شوند اما این اثرگذاری امروز به سبب باور نداشتن این جایگاه هنوز به خوبی شکل نگرفته است.
شاهرخی خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم در جامعه اثرگذار باشیم، اعتماد مردم را جلب کرده و اعضای بیشتری را جذب کنیم باید در ابتدا قدرت خود را باور داشته باشیم.
حراست از جنگلهای زاگرس نیازمند توجه دوچندان است
طالب حسنی دبیر تنها تشکل مردم‌نهاد حوزه محیط زیست و منابع طبیعی شهرستان لردگان نیز در گفت وگو با خبرنگار از اهمیت فعالیت‌های تشکل خود و چالش‌هایی که با آن مواجه هستند سخت گفت.
وی اظهار داشت: از آنجا که بیشترین پوشش جنگلی استان در شهرستان لردگان واقع شده، اهمیت حفظ و حراست از این عرصه ها دو چندان شده است و این موضوع میطلبد مردم مشارکت و همراهی بیشتری در این خصوص داشته باشند.
حسنی، اثرگذاری تشکل‌های مردم‌نهاد در حراست از جنگلها و منابع طبیعی را بیشتر از اقدامات قهری دانست و گفت: این تشکل‌ها از آنجا که از خود مردم هستند و می‌توانند راحت‌تر با جوامع محلی ارتباط برقرار کنند، می‌توانند بیش از اقدامات دولتی موثر واقع شوند.
وابستگی معیشت جوامع محلی بزرگترین چالش جنگلهای زاگرس
دبیر تشکل مردم نهاد همیاران شهرستان لردگان با اشاره به وابستگی معیشت مردم محلی این شهرستان به جنگلهای زاگرس، خاطرنشان کرد: در سالهای گذشته با همکاری این تشکل پنل‌های خورشیدی بین روستاییان منطقه توزیع شد تا از این طریق بتوان وابستگی آنها را از چوب درختان جنگلی کم کرد.
حسنی، توانمندسازی و تامین معیشت مردم را گام موثری در حفظ منابع طبیعی این منطقه دانست و گفت: نهادهای دولتی می‌توانند با بهره‌گیری از ظرفیت سمن‌ها، مردم را متوجه پیامدهای ناگوار تخریب جنگلها کنند و با در اختیار قرار دادن امکانات و تجهیزات لازم به مردم بتوانند نیاز آنها را در اینحوزه برطرف کنند.
وی کمک به اطفاء حریق در جنگلهای زاگرس را از دیگر اقدامات این تشکل دانست و گفت: امکانات دولتی برای مهار آتش‌سوزی کافی نیست از همین رو در حدود ۷۰ درصد آتش‌سوزی‌های شکل گرفته در این منطقه را با کمک مردم محلی اطفاء کرده‌ایم.
دبیر تشکل مردم‌نهاد همیاران شهرستان لردگان، حمایت بیش از پیش مسئولان در توانمندسازی تشکل‌های مردم‌نهاد را خواستار شد و گفت: طرح‌های بسیاری برای صیانت و حراست از جنگلهای زاگرس به اداره‌کل منابع طبیعی ارائه داده که می‌تواند ضمن اشتغالزایی برای جوامع محلی از تخریب این جنگلها جلوگیری کند اما پس از گذشت چندین ماه هنوز اعلام‌نظری در این خصوص نشده است.
حسنی ،کاغذبازی اداری و طولانی بودن فرایند مجوز برای فعالیت‌ها را از دیگر چالش‌های این حوزه برشمرد و افزود: این موضوع بسیاری از اعضای تشکل را دلسرد کرده و سبب شده تا انگیزه‌ای برای اجرای طرح‌های نوآورانه نداشته باشند از همین رو تقاضا می‌شود تا مسئولان در تعیین تکلیف طرح‌های ارائه شده سرعت دهند.
اثرگذاری تشکل‌های مردم‌نهاد در حوزه منابع طبیعی
مسئول آموزش و مشارکت‌های مردمی اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری با تاکید بر نقش اثرگذار تشکل‌های مردمی در حفظ منابع طبیعی، اظهار داشت: وضعیت نه چندان مناسب عرصه‌های منابع طبیعی حکایت از این موضوع دارد که نهادهای متولی در مدیریت این موضوع از کارایی لازم برخوردار نیستند و این موضوع ضرورت ورود مردم و مشارکت آنها در این حوزه را بیش از پیش نشان میدهد.
طی ۸ سال گذشته رویکردهای مردمی در سازمان جنگلها شکل گرفته و سیاست‌ها به سمت و سوی مردمی شدن هدایت شده است.
هومان خاکپور ادامه داد: این در حالی است که طی ۸ سال گذشته رویکردهای مردمی در سازمان جنگلها شکل گرفته و سیاست‌ها به سمت و سوی مردمی شدن هدایت شده است.
وی با بیان اینکه ۸۰ درصد تخریب‌هایی که در عرصه‌های منابع طبیعی شکل گرفته است ناشی از وابستگی مردم و معیشت جوامع ملی به این منابع است، اظهار داشت: این موضوع میطلبد تا با جلب اعتماد مردم محلی و توانمندسازی آنها، نیازشان به منابع طبیعی را محدود کرد و در این میان تشکل‌های مردم‌نهاد می‌توانند با ارتباط‌گیری با مردم چنین اعتمادی را شکل دهند.
جوامع محلی با سمن‌ها همراهی بیشتری دارند
خاکپور با بیان اینکه سمن‌ها واسطه بین مردم و دولت هستند، افزود: بی‌شک تشکل‌های مردم‌نهاد در بین مردم از جایگاه بهتری نسبت به ماموران دولتی برخوردار هستند و اگر بتوان از این طریق مردم محلی را با سیاست‌های این حوزه همراه کرد میتوان گام موثری در صیانت از این سرمایه‌های ملی برداشت.
مسئول آموزش و مشارکت‌های مردمی اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری ادامه داد: این در حالی است که از یک سو متولیان امر اهتمام جدی در حمایت و سرمایه‌گذاری بر تشکل‌های مردم‌نهاد ندارند و از سوی دیگر سازمان‌های مردم‌نهاد هنوز به بلوغ کافی نرسیده و نتوانسته‌اند از ظرفیت‌های ایجاد شده بهره‌گیری کنند.
خاکپور با تاکید بر حمایت بیش از پیش دولت از سازمان‌های مردم‌نهاد، اظهار داشت: دولت باید در ابتدا این سازمان‌ها را به رسمیت بشناسد، برای آنها ظرفیت‌سازی و سرمایه‌گذاری کند و اعضای این سازمان‌ها را با آموزش‌هایی نظیر ارتباط‌گیری با مردم آشنا سازد.
وی افزود: تشکل‌های مردم‌نهاد نیز باید در ابتدا تخصص و توانمندی لازم را در خود ایجاد کنند تا بتوانند با نظرات علمی و کارشناسی خود راهگشا و اثرگذار باشند.
به گزارش ایرنا، یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار از مساحت چهارمحال و بختیاری را مراتع و جنگلها پوشش داده است که رقمی معادل ۸۶.۵ درصد از سطح این استان را شامل می‌شود.