به گزارش ایرنا، بسیاری از کسانی که تاریخ را مطالعه کرده باشند با نام مقبره تیموری و برج و باروی آن آشنا هستند اما، بهتر است برای اینکه گوشه‌ای از تاریخ را از نزدیک ببینند باید به این شهرستان سفر کنند.
در فاصله 25 کیلومتری شمال غرب شیروان در بین کوه های سر به فلک کشیده مجاور روستای قلعه زو شیروان در قله بلندترین کوه غربی روستا که چشمه ای نیز از زیر همین کوه می جوشد اثر برج و بارو و اماکن مخروبه زیادی دیده می شود که هر بیننده ای را به تعجب وا می دارد.
حتی صعود به قله کوه و بازدید از آثار مذکور برای افراد عادی بسیار مشکل است به محض مشاهده این آثار قدیمی در قله کوه اولین نکته سوال برانگیز این است که این همه مصالح ساختمانی چگونه و با چه امکاناتی به قله آورده شده است؟
این اثر تاریخی به شماره 10178 در فهرست آثار ملی با کاربری تاریخی و فرهنگی در سازمان میراث فرهنگی ثبت شده است که شباهت زیادی به قلعه و دژ تسخیر ناپذیری دارد که در چهار گوشه این قلعه چهار برج بند ساخته شده است که برج جنوب غربی آن هنوز بدون تغییر و سه برج دیگر تخریب شده است.
در داخل این قلعه که به برج و پل تیموری معروف است در قسمتی از آثار خانه های بزرگ شاه نشینی در وسط قرار دارد و خانه های دیگری در اطراف آن احداث شده است که بعضی از خانه ها به وسیله پل و تونل به برج ها ارتباط پیدا می کند.
در حال حاضر پل ریزش کرده اما آثار آن و چوب های به کار رفته به وضوح دیده می شود، در قسمت شرقی این بنا آب انباری بزرگ برای تامین آب آشامیدنی احداث شده که دیواره های آن از آجر و گچ درست شده و سقف آن ضربه خورده، در ضلع شمالی آن کوره آجرپزی مشاهده می شود.
حمام این آثار که خزینه و گلخن آن دیده می شود برای بازدید کننده ها بسیار عجیب به نظر می رسد، تنورهای پخت نان دیده بان ها و محل قرار گرفتن تفنگ ها با اندک دقت انسان را به زمان ایلخان ها می برد.
از این قلعه و دژ تاریخی بر تمامی مناطق اطراف بویژه راه های ارتباطی دره ها و عبور و مرور افراد تا فواصل دور می توان مسلط بود و همه چیز را کنترل کرد، برای دسترسی به این اثر عظیم تاریخی به جز یک راه باریک از حاشیه چشمه که مستقیما به قلعه تیموری منتهی می شود راه دیگری وجود ندارد فقط پیاده و با استفاده از قاطر امکان دسترسی به آن ممکن است.
نویسنده و محقق شیروانی در مورد این اثر تاریخی معتقد است: در زیرزمین ها( طبقه پایین) آثار خمره ای دیده می شود که احتمالا محل نگهداری ارزاق عمومی و آذوقه ساکنین قلعه بوده است که با توجه به سفال های به دست آمده که بعضا خالدار و فیروزه ای رنگ است به احتمال یقین مربوط به قرن 7 و 8 هجری قمری می باشد.
محمد اسماعیل مقیمی اظهار داشت: آب خوردن و مصارف قلعه تیموری شیروان توسط گماشتگان شیروان حاکم و دست به دست به وسیله مشک از چشمه اتک(دامنه کوه) تامین می شده و آثار پلی که دو طرف دره را به هم متصل می کرده دیده می شود که ساخت این اثر را به سردار معروف امیر تیمور گورگانی معروف به عید خواجه نسبت می دهند که در جنگی که در منطقه شیروان و اسفراین حادث می گردد عید خواجه کشته و در کنار مقبره امام زاده حمزه رضا(ع) دفن می شود.
بنای چهارتاقی تیموری شیروان:
بنای چهارتاقی یا مقبره تیموری که در امام زاده حمزه رضا(ع) شهر زیارت واقع شده را به مربوط به اوایل دوران تیموریان می دانند و براساس تاریخی که بر روی سنگ قبر داخل مقبره حک شده بود تاریخ آن را 785 ه.ق ذکر کرده اند.
به گزارش ایرنا مقبره تیموری متعلق به یکی از سرداران معروف تیمور گورگانی است، به احتمال فراوان این بنا مقبره یکی از سرداران تیمور به نام عید خواجه بوده که وجود نقیب هایی در طرفین آن و شایعاتی که در مورد وسعت این نقیب ها ذکر شده ابهام برانگیز است.
بارزترین خصوصیت ویژگی بنا ویژگی مشخصه تیموریان یعنی استفاده از آجر(خشت) در بنا و حتی تزیینات آن است و نیز کتیبه هایی که در قسمت فوقانی داخل بنا نقش شده است.
عوامل تزیین شده بنای چهارتاقی:
در نماهای خروجی بنا از اتاق ها به صورت جناغی و قوسی استفاده شده است و در ساقه گنبد آجر را به صورت افقی- عمودی به عنوان تزیین به کار برده اند همچنین فضای درونی بنا دارای پوشش گچ است و در جاهای مختلف بویژه تقاطع اضلاع از گچبری استفاده شده است.
بالای سردرها دور تا دور به رنگ فیروزه ای گچبری و کتیبه نویسی شده که آثا رآن به خوبی مشاهده می شود، البته قسمت اعظم این گچبری ها و به ویژه کتیبه ها از بین رفته و در آن ها علامه بر خط نقوش اسلیمی نیز استفاده شده است.
اقدامات انجام شده در مورد بنا با ذکر مشخصات:
بنای چهار تاقی در قسمت شمال شرقی مقبره امام زاده حمزه رضا(ع) واقع شده و به جهت تعمیراتی که در چند سال قبل صورت گرفته بویژه از نظر استحکام بنا در آجر چینی(سفت کاری) اوضاع مساعدی دارد.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شیروان گفت: در طرح پیشنهادی و کلی اداره اوقاف شهرستان شیروان که با هماهنگی و حضور نمایندگان میراث فرهنگی خراسان انجام گرفته، این بنا و محدوده های اطراف آن با تعیین حدود مشخص شده اند تا از هرگونه اقدام غیر فنی تخصصی مصون بماند.
فرنوش راهدار در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: در چند سال قبل بنا مورد تعمیر واقع شده و شرایط نسبتا مساعدی دارد فقط در بعضی جاها از سیمان سیاه استفاده کرده اند که بسیار محدود و کمتر در معرض دید است و بیشترین قسمت در معرض دید و نامناسب فضای قبل از پلکان برای رسیدن به سقف بنا است.
وی گفت: در چند سال قبل تعمیراتی به صورت نسبی به ویژه در قسمت گنبد و فضاهای زیر آن صورت گرفته و همچنین در سال 86 نیز مرمت بر روی بنا صورت گرفته منجمله آوار اطراف گنبد و ساق گنبد برداشته تا پوشش اصلی آن مشخص گردد و عملیات بند کشی با مصالح گچ و خاک در روی بنا صورت گرفته و آجرهای مناسب جایگزین آجرهای فرسوده گردیده است.
فاصله بنای چهار تاقی تیموری یا بنای امام زاده حمزه رضا در حدود 50 متر است که مقبره در جهت شمال شرقی آن واقع شده است.
این بنا با شماره 4808 در 19 بهمن ماه سال 80 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
شهرستان شیروان واقع در 60کیلومتری شرق بجنورد و در مسیر اصلی مسافران شمال مشهد و زایران بارگاه قدسی ثامن‌الحجج حضرت علی بن موسی‌الرضا (ع) واقع است.
7186/ 6042
انتهای پیام /*