به گزارش ایرنا، این استان با داشتن بناهای مذهبی، بقعه، مساجد، حسینیه ها، زیارتگاههای زرتشتیان، خانه های تاریخی، آب انبارها، باغ های تاریخی، بادگیرها و بازارچه ها گنجینه ای از هنر، فرهنگ و تمدن ایرانی محسوب می شود.
یزد عناوینی از جمله نخستین شهر خشت خام، دومین شهر تاریخی جهان، شهر بادگیرها، کار و کاریز و کاهگل، دارالعباده، دارالعلم و دارالعمل، حسینیه ایران، شهر دوچرخه ها، شیرینی، قنات و قنوت و قناعت و شهر آتش و آفتاب شناخته می شود.
تاکنون پنج اثر یزد شامل بافت تاریخی مرکز استان، باغ های دولت آباد یزد و پهلوان پور مهریز و قنات های زارچ و حسن آباد مشیر در فهرست میراث جهانی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) به ثبت رسیده و نام این استان تاریخی را بیش از پیش در جهان پرآوازه کرده است.
استان یزد 2 هزار و 270 هکتار بافت تاریخی و 6هزار و 500 اثر تاریخی دارد که از این تعداد تاکنون، یکهزار و 720 اثر به ثبت ملی رسیده است.
یزد در کنار استان های فارس و اصفهان به عنوان مثلث طلایی گردشگری ایران، مقصد نخست گردشگران خارجی و اروپایی است و این مهم، گردشگری را به عنوان یکی از محورهای توسعه استان قرار داده است.
در 10 ماهه سال 1397، 100 هزار گردشگر خارجی به استان یزد سفر کردند؛ گذشته از سفر گردشگران خارجی، صدها هزار گردشگر داخلی از بناهای تاریخی، فرهنگی و چشم اندازهای طبیعی، عرصه های بیابانی و کویری استان دیدن کردند.
شاید اکثر گردشگرانی که برای نخستین بار یزد را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب می کنند، همه مناطق این استان را از نظر شرایط آب و هوایی فقط گرم و خشک بدانند، حال اینکه در فاصله 30 کیلیومتری از مرکز این استان در شهرستان های تفت و مهریز مناطق ییلاقی و خوش آب و هوا قراردارد و حتی چندین کیلومتر آن طرف تر در این شهرستانها کوههایی پوشیده از برف مشاهده می شود که باید با پوشش زمستانی در فصل بهار عازم این مناطق شد.
** بافت تاریخی یزد
کمیته میراث جهانی یونسکو 18 تیر 1396 در چهل و یکمین نشست خود در کراکوف لهستان، با اجماع اعضا، بخشی از بافت تاریخی شهر یزد را در فهرست میراث جهانی ثبت کرد.
با ثبت بافت تاریخی یزد، نخستین پرونده یک شهر تاریخی ایران در فهرست جهانی به ثبت رسید که بیش از ٧٠٠ هکتار از اراضی شهر قدیمی یزد را در بر می گیرد.
بافت تاریخی یزد منحصر به فرد است و اگر کسی بخواهد یک شهر تاریخی و زنده اسلامی را به واقع ببیند باید به یزد سفر کند.
بافت تاریخی یزد به مساحت عرصه 743 هکتار و مساحت حریم پنج هزار هکتار در سال 1384 به ثبت ملی رسید و فعالیت جدی برای به ثبت رساندن آن در میراث جهانی از نخستین سال برنامه سوم توسعه تحت عنوان «پایگاه پژوهشی و حفاظتی ملی» با اختصاص اعتبار ملی و استانی آغاز شد.
با این حال، تهیه اسناد و مدارک اولیه پرونده ثبت جهانی بافت تاریخی یزد به طور مشخص از سال 1389 با انعقاد قرارداد مشاوره ای در دستور کار قرار داده شد و فعالیت ها و پیگیری های جدی برای ثبت جهانی در سال 1394 با ارسال پرونده به یونسکو شکل جدی و رسمی به خود گرفت.
در این سال، محدوده بافت تاریخی شهر یزد با 743 هکتار وسعت به عنوان نخستین بافت تاریخی زنده برای ثبت جهانی به یونسکو ارسال شد تا به عنوان نخستین شهر تاریخی جهان توسط جمهوری اسلامی ایران به دنیا معرفی شود.
روند ثبت جهانی میراث فرهنگی به اینگونه است که یک پرونده ابتدا در یونسکو از نظر شکلی بررسی و سپس به شورای جهانی بناها و محوطه های تاریخی (ایکوموس) ارسال می شود تا از جنبه های مختلفی ارزیابی و به یونسکو بازگردانده شود که در این بین از کارشناسان برجسته نیز بهره می گیرند.
شهریور 1395 ارزیاب یونسکو برای بررسی وضعیت بافت تاریخی یزد و ارایه گزارش به کمیته های مربوطه به یزد سفر کرد. «ماریا کوریا» از کشور پرتغال به عنوان کارشناس و متخصص خشت و خاک در مدت پنج روز از محورهای گردشگری و مجموعه بناهای یزد در بافت تاریخی این شهر برای ثبت جهانی، بازدید و گزارش آن را به یونسکو ارائه کرد.
ارزیاب یونسکو در این سفر گفت: اکثر سایت های جهانی دارای ویژگی های خاص خود در حوزه های میراث ملموس و ناملموس هستند اما میراث فرهنگی و تاریخی مردم یزد دارای ذات و روح مشترکی است.
سرانجام پرونده 110 هکتار از بافت تاریخی شهر یزد مربوطبه دوره ایلخانی، 18 تیر ماه 1396 در چهل و یکمین اجلاس کمیته میراث بشری یونسکو با حمایت قاطع نمایندگان کشورهای جمهوری آذربایجان، کویت، ترکیه، ویتنام، تونس و لبنان و اجماع اعضای کمیته به ثبت جهانی رسید.
در استان یزد بالغ بر دو هزار و 200 هکتار بافت تاریخی وجود دارد که در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و این افتخار بزرگی برای یزد محسوب می شود.
در سالهای پیش از ثبت بافت تاریخی یزد به عنوان بیست و دومین اثر جهانی ایران در یونسکو، چغازنبیل، میدان امام اصفهان، تخت جمشید، تخت سلیمان، ارگ بم، پاسارگاد، سلطانیه، بیستون، مجموعه قره کلیسای آذربایجان، سازه های تاریخی – آبی شوشتر، بازار تبریز، بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی، 9 باغ ایرانی شامل اکبریه بیرجند، فین کاشان، شاهزاده ماهان، ارم شیراز، عباس آباد بهشهر، چهلستون اصفهان، دولت آباد یزد، پاسارگاد شیراز، پهلوان پور مهریز (در مجموع به عنوان یک اثر)، گنبد قابوس، مسجد جامع اصفهان، کاخ گلستان، شهر سوخته، محوطه باستانی شوش و چشم انداز فرهنگی میمند از ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
همچنین یک سال پیش از آن، مجموعه قناتهای ایرانی شامل 11 قنات از جمله قنات زارچ و حسن آباد مشیر در استان یزد و کویر لوت به عنوان نخستین میراث طبیعی ایران سال 1395 در چهلمین اجلاس میراث جهانی یونسکو در استانبول ثبت شد.
** باغ دولت آباد
2 باغ دولت آباد یزد و پهلوان پور مهریز از استان یزد به همراه هفت باغ دیگر ایرانی به اتفاق آرا در سی و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی برای ثبت در فهرست میراث جهانی به تصویب رسید.
با ثبت این پرونده مهم، مجموع پرونده‌های ثبت شده جمهوری اسلامی ایران نزد یونسکو در آن برهه به 13 پرونده رسید و نخستین ثبت آثار جهانی استان یزد رقم خورد.
پرونده مربوط به باغ های ایرانی علاوه بر 2 بعد فرهنگی و طبیعی در 9 نقطه مختلف از کشور واقع شده و از این حیث که 9 اثر مربوطه در دل یک پرونده گنجانده شد دارای اهمیت فراوانی است.
یکی از بناهای تاریخی و منحصر بفرد یزد در مرکز این استان باغ دولت آباد است که به عنوان یکی از زیباترین باغ های ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده و همواره شاهد حضور گردشگران بی شماری از داخل و خارج کشور است.
این باغ در سال 1160هجری قمری ساخته شد و از زیباترین بناهایی است که به دوره افشاریه و زندیه مربوط می شود؛ این اثر تاریخی از قناتی به همین نام مشروب می شود و جریان آب درباغ، استخوان بندی طراحی آن را تشکیل می دهد.
باغ دولت آباد یزد دارای قسمت های بادگیر و هشتی، عمارت حرمخانه، اصطبل و شترخانه، عمارت مستخدمین، عمارت تالار آئینه سر در اصلی، آب انبار 2 دهانه و عمارت باغ بهشت آیین است.
جالب ترین بنای این مجموعه را عمارت هشتی و بادگیر تشکیل می دهد که تلفیق جریان آب و هوا به زیباترین شکل در آن صورت گرفته است.
بادگیر باغ مذکور با ارتفاع نزدیک به 34 متر بلندی از سطح زمین شاهکار مهندسی و نشانه نبوغ معماران یزدی است.
این بنا شامل یک هشتی کلاه فرنگی و بادگیر بلند و پنج حوض مرمر در داخل این بنا و سه حوض مرمر در سه ظرف بنا تعبیه شده است.
مصالح اصلی بنا آجر، خشت و در نمای خارجی اندود های سیگل گچ و ریگ و سنگ مرمر است.
در داخل به غیر از زیر بادگیر که با سنگ مرمر در قسمت مفروش شده، بقیه کف های با آجر به صورت گل و موج پوشیده شده است.
هنوز بعضی از درها و مشبک ها گروه چینی از چوپ چنار با شیشه های رنگی بسیار زیبای قدیمی آن موجود است.
گنبد و کلاه فرنگی روی هشتی قسمتی از بادگیر و درهای در سال های اخیر بازسازی و مرمت شده است.
عمارت حرمخانه این بنا در گوشه شرقی باغ قرار گرفته و دارای فضاهای بسته مناسب با نور کافی است و دارای چهار اتاق قرینه پشت سرهم می باشد که قسمت جلو آن ها یک جفت ایوان قرار دارد.
این بنا دارای بادگیر کوتاه و حجیم بوده و زیر زمینی وسیع و متناسب دارد و تمامی درها و پنجره های این مجموعه پس از ویرانی مجددا باز سازی شده است.
عمارت تالار آیینه سر در اصلی باغ دولت آباد نیز در سه طبقه با اتاق های متعدد و یک تالار بزرگ است که همگی دارای نقاشی های زیبایی با گچ بری ها و کنده کاری های بسیار غنی است.
عمارت باغ بهشت آیین باغ هم دارای محوطه سازی جالب با سنگ فرش ها و هره های آجری با ابعاد بزرگ است.
در قسمت جنوب عمارت سر در اصلی در سه طرف فضایی که در خارج باغ است سه عمارت سر در میدان جلو خان و تالار آیینه و عمارت تهرانی قرار داشته که آنچه اکنون از محوطه سازی داخل بهشت آیین باقیست سنگ فرش های جالب و استخرهای بزرگ است.
اصطبل این بنا در پشت عمارت حرمخانه واقع شده و دارای 2 راه ورودی یکی از داخل و دیگری از خارج باغ و شامل قسمت هایی سرپوشیده و حیاط مربع رو باز است که اواخر دوره قاجاریه در زمان تصرف آن توسط ارتش اتاق زندانیان در قسمت ورودی به آن اضافه شده است.
عمارت مستخدمین در شرق عمارت بادگیر در ضلع کناری باغ ساختمان هایی شامل انبار، آشپزخانه، چند اتاق کم عمق با دهانه های کوچک واقع شده که به قسمت مستخدمین معروف است.
باغ زیبا و ارزشمند دولت آباد یزد 22 اسفند 1346 به شماره 774 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
** باغ پهلوان پور مهریز
باغ پهلوان پور مهریز متعلق به دوره قاجار در محله مزویرآباد مهریز واقع شده که در نوع خود در کل منطقه کم نظیر و متعلق به یکی از تجار یزدی به نام علی پهلوان پور است.
مساحت باغ 5.3 هکتار و عمده ساخت و ساز صورت گرفته در آن شامل برج گلین و فضاهای خدماتی مرتبط با آن در جبهه جنوب شرقی است؛ عمارت زمستانخانه در جبهه غربی، عمارت شربتخانه (کوشک) در بخش مرکزی، فضاهای خدماتی (اصطبل، انبار، سرایداری و…) و کارگاه ریسندگی و قالی بافی در جبهه جنوبی قرار دارد.
ارزشمندترین بخش باغ، عمارت کوشک یا شربتخانه در سه طبقه و به مساحت 1500 مترمربع است؛ عمارت کلاه فرنگی کوشک با کاربندی پرکاری زینت داده شده و از نفیس ترین قسمت‌های بنای شربتخانه به شمار می‌رود. این عمارت بر اساس ضوابط و اصول باغات ایرانی بر محور اصلی باغ قرار گرفته است.
این باغ زیبا در سالهای اخیر به هتل باغ پهلوان پور تبدیل شده است؛ در محیط باغ امکاناتی از جمله زمین فوتبال ساحلی و والیبال ساحلی، میز تنیس و فوتبال دستی و همچنین چندین تخت قرار داده شده است.
باغ پهلوان پور مهریز هفتم مهر 1381 به شماره 6334 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
** قنات زارچ
قنات یا کاریز نوعی سازه برای انتقال آب از دوردست به شهرها و آبادی هاست و جزو شگفتی های معماری ایرانی محسوب می شود.
سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی ملل متحد(یونسکو)، 11 قنات از جمله قنات زارچ و حسن آباد مشیر در استان یزد را با عنوان «قنات ایرانی» در میراث فرهنگی تاریخ بشر ثبت کرده است.
25 تیر 1395 در چهلمین اجلاس میراث جهانی یونسکو به میزبانی استانبول ترکیه، 11 قنات ایرانی با داشتن تکنولوژی متفاوت و قدمتی بین 200 تا 2500 سال به عنوان بیستمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی ثبت شدند.
هرکدام از این 11 قنات به لحاظ نوع معماری، قدمت، عمق، طول و… منحصر به فرد هستند که قنات حسن آباد مهریز در استان یزد هم با قدمتی 700 ساله یکی از آنها به شمار می رود.
استان یزد از نظر تعداد قنات، رتبه چهارم و از نظر میزان آبدهی قنات، رتبه ششم کشور را به خود اختصاص داده است.
قنات تاریخی زارچ با قدمت سه هزار سال و به طول 83 کیلومتر به عنوان طولانی ترین قنات جهان به ثبت رسید.
زارچ از توابع شهرستان یزد از قدیمی ترین شهرهای مرکز ایران است که قنات سه هزار ساله آن در سال 1395 در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید، هندبال نیز ورزش نخست در شهر زارچ از توابع شهرستان یزد نیز قنات این شهر که به طولانی ترین قنات دنیا نیز شهرت دارد با قدمت بیش از سه هزار سال، نماد هویت، تمدن و سختکوشی مردم این خطه است.
بخش 20 هزار نفری زارچ در غرب مرکز استان یزد و قنات زارچ در عمق 23 متری زمین به عنوان طولانی ترین سازه آبی جهان حفر شد که از ویژگی های آن داشتن 70 پله است و این ویژگی به اضافه طولانی بودن و قدمت، آن را به یکی از قنات های ارزنده دنیا تبدیل کرده است.
یکی از ویژگی های قنات زارچ مقطع مربعی آن است که پیشینه حفر آن، به قبل از اسلامی می رسد.
قنات زارچ، از روستای فهرج در 60 کیلومتری شهر یزد سرچشمه می گیرد و حدود 30 کیلومتر آن نیز از «اکرمیه» تا دروازه قرآن، از زیر شهر یزد می گذرد و پس از خروج از یزد و طی چند کیلومتر دیگر، به بخش زارچ می رسد.
تا 40 سال قبل، آبدهی قنات زارچ بیش از 150 لیتر در ثانیه بود، اما به دلیل حفر بی رویه چاه های عمیق و نیمه عمیق در حریم آبی قنات، آبدهی آن به شدت کاهش یافته است.
فناوری ساخت قنات در اوایل هزاره اول پیش از میلاد در مناطق خشک کوهستانی ایران گسترش یافت و هم اکنون قنات های زیادی از چین تا مراکش و حتی در قاره آمریکا وجود دارد.
زارچ با قدمت بیش از سه هزار سال از مناطق کهن مرکزی ایران محسوب می شود و در 15 کیلومتری شهر یزد قرار دارد.
زارچ تا سال 1342 خورشیدی جزو نواحی روستایی به شمار می رفت و از این سال به عنوان منطقه شهری شناخته شد.
زارچ بعد از میبد، قدیمی ترین آبادی یزد است و تا سال 1340 شمسی معماری این شهر عمدتا معماری رسمی رایج این مرز و بوم بود، اما اکنون بسیاری از خانه های قدیمی نوسازی شده و خانه های خشت و گلی جای خود را به خانه های آجر و آهن و سیمانی داده است.
زارچ بر اثر مجاورت با کویر خشک و پهناور نمک، نهایتا تحت تاثیر آب و هوای خشک صحرایی قرار گرفته است.
** قنات حسن آباد مشیر
قنات حسن آباد مشیر 25 نیر 1395 به همراه قنات زارچ در استان یزد و 9 قنات دیگر ایرانی از استان های خراسان رضوی، خزارسان جنوبی، کرمان، مرکزی و اصفهان در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
مادر چاه این قنات که در نزدیکی چشمه «غربال بیز» قرار گرفته و آب شیرین و گوارای ارتفاعات «شیرکوه»، حوضه آبریز قنات حسن‌آباد مهریز را تشکیل می‌دهد.
رشته های قنات حسن آباد پس از طی مسیری بسیار طولانی و سیراب ساختن چندین و چند روستا و آبادی، در نهایت به باغ پهلوان پور مهریز یزد می رسد و در این باغ میراث جهانی جاری می شود.
آب زلال این قنات، املاحِ بسیار کمی دارد و بسیار شیرین و گواراست و «دِبیِ» آن در فصول پرباران به 200 لیتر در ثانیه می رسد.
قنات حسن آباد، قناتی تاریخی و 700 ساله در شهرستان ییلاقی مهریز یزد و متعلق به دوره میانی اسلامی (قرن هشتم) است و در 16 بهمن 1389 با شماره ثبتی 29976 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
در سالیانی دور، کارگران و مقنی های قنات حسن آباد مشغول به کندن کانال و حفر قنات می شوند اما با همه تلاش های انجام شده، بدون نتیجه و ناامید می گردند.
مقنی با عصبانیت به صاحب قنات می گوید که این قنات آب ندارد، صاحب قنات نیز می گوید که اگر بری من آب ندارد برای تو که نان دارد و با توکل به خدا برای رسیدن به آب نذر می کند که اگر به آب برسد، یک پنجم آن را به سادات اختصاص می دهد.
بعد از این نذر و متوسل شدن به ائمه اطهار، قنات شروع به جوشیدن کرده و از آن، آب فراوان بیرون می آید آنگونه که هیچ قنات دیگری نظیر آن شکل یافت نمی شود.
در مجموع، حق آب قنات حسن آباد با 200 مالک و 400 بهره بردار متعلق به برخی اهالی شهرستان مهریز و یزد است که یک پنجم سهم سادات آن در داخل خود مهریز در تغار ساداتی، جدا و تحویل داده می‌شود و مابقی آب، سهم روستای دهنو، آب انبار نو مریم آباد و حسن آباد یزد است.
چاه اصلی قنات دهنو – حسن‌آباد با عمقی حدود 40 متر در نزدیکی چشمه غربالبیز مهریز قرار گرفته که تغذیه آبی اصلی ارتفاعات شیرکوه، سرریز چشمه غربالبیز، حوضه آبریز قنات و تشکیلات آهکی منطقه از این قنات است.
قنات تاریخی حسن آباد از غربالبیز مهریز شروع و با عبور از آب انبارها، باغات و مزارع روستاهای دهنو، حسن آباد، مریم آباد یزد و همچنین پس از به حرکت در آوردن آسیاب های ریگ، حاجی ملا ماشاالله، دو سنگی به کوشک باغ پهلوان پور مهریز ختم می‌شود که البته مظهر تجلی و آبنمایی زیبای این قنات در روستای حسن آباد مشیر به جلوه در می آید و هر ساله گردشگران زیادی را به سمت خود جلب می کند.
میزان بارندگی سالانه در شیرکوه یزد تاثیر مستقیمی بر مقدار آبدهی قنات 700 ساله حسن آباد دارد. در سال های پرباران و به خصوص فصل بهار، میزان آبدهی قنات حسن آباد یزد به 200 لیتر در ثانیه می رسد اما در فصل های تابستان و پاییز این مقدار به 110 لیتر در ثانیه کاهش می یابد.
قنات حسن آباد با میزان آبدهی نسبتا بالا و مناسب خود، عمق آبرسانی کمی به ویژه در کانال مهریز به یزد دارد که این امر از ویژگی های مهم و برجسته این قنات می باشد. همچنین عدم شکل گیری لایه های نمکی و گچی در طول مسیر قنات تاریخی حسن آباد مشیر نیز باعث شده است که آب این قنات، با همان کیفیت اولیه و بدون هیچ گونه املاحی نظیر سدیم، کلسیم، منیزیم و… به روستاهای پایین دست، انتقال یابد.
قنات حسن آباد مشیر پنج شاخه پیشکار اصلی، پیشکار کوهی، کوه سرخی، شق قنات و شاه نشینی دارد و آبدهی قنات تنها از شاخه شق قنات تامین می‌شود.
آب قنات حسن آباد، بیشتر برای کشاورزی و قسمتی هم برای شُرب به کار می رفته است اما امروزه تنها برای آبیاری باغ های بین راه و کشت و کار در مهریز، حسن آباد مشیر یزد و دهنو به کار می رود.
** دیگر جاذبه های گردشگری استان
سرو ابرکوه، زیارتگاه چک چک اردکان، مسجد ریگ اشکذر، امامزاده ظهیر الدین عبدالله بن موسی بن جعفر(ع) بافق، مجموعه حاج مهدی بهاباد، مجموعه امام(ره) (شاه ولی) تفت، قلعه مروست خاتم، قلعه مهرپادین مهریز، نارین قلعه میبد، آتشکده و دخمه زرتشتیان، مسجد جامع و زندان اسکندر یزد، نیز از جمله آثار و بناهای مطرح تاریخی استان است که گردشگران می توانند با مشاهده آنان از نزدیک، علاوه بر رقم زدن خاطراتی زیبا و به یادماندنی برای خود، بیش از پیش به تاریخ و تمدن استان یزد پی ببرند.
استان یزد با داشتن جاذبه های دیگر طبیعی و تاریخی از جمله منطقه حفاظت شده اعلاء و خانه آقازاده ابرکوه، پارک ملی سیاهکوه و خانه آیت الله خاتمی اردکان، آسیاب آبی اشکذر، شن های روان صادق آباد بافق، قلعه جنت آباد بهاباد، عقابکوه و چشمه تامهر تفت، نهر مسیح و جنگل باغ شادی خاتم، چشمه غربالبیز و فرجگاه کوه ریک مهریز، برج کبوتر خانه میبد و میدان امیرچخماق و آب ابنار 6 بادگیری یزد قصد سفری مناسب برای گردشگران است.
استان یزد بر پایه سرشماری آبان ماه سال 1395، یک‌میلیون و 138 هزار نفر جمعیت دارد که 85 درصد در 21 شهر و بقیه در روستاها و آبادی‌ها زندگی می‌کنند.
10 شهرستان استان یزد را ابرکوه، اردکان، اشکذر، بافق، بهاباد، تفت، خاتم، مهریز، میبد و یزد تشکیل می دهند.
7532/ 6197
انتهای پیام /*