سرپرست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری خبر داد: بر اساس تکلیف تعیین‌شده در برنامه ششم اقتصادی دولت برای دستگاه‌ها در سطوح ملی و منطقه‌ای، پیوست تخصصی میراث فرهنگی در پروژه‌های ملی و منطقه‌ای الزامی شد.
ایسنا: بهروز عمرانی سه‌شنبه ۱۴ اسفند در آئین افتتاح شانزدهمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسان که تا ۱۶ اسفند در موزه ملی ایران به کار خود ادامه می‌دهد، با تاکید بر اینکه بخش اعظم طرح‌های توسعه بر موضوع مردم‌شناسی، زبان‌شناسی و میراث ناملموس تاکید دارند، گفت: باید در بررسی محوطه‌ها و توسعه‌ای که در جریان است، توجه ویژه‌ای اعمال کنیم چون همه این بخش‌ها در حیطه میراث ناملموس قرار می‌گیرند، بنابراین مردم باید از این قوانین منتفع شوند.
او تبصره دیگری را که در این برنامه وجود دارد به “موضوع ایران فرهنگی” مرتبط دانست و افزود: در این بخش باید در توافق با کشورهای همسایه برنامه‌ریزی شود تا مطالعات به محدوده جغرافیایی سیاسی ایران ختم نشود، بلکه بیش از دو میلیون مساحت ایرانی فرهنگی که ارتباطات آن در حوزه فرهنگی وجود داشته، بار دیگر شکل بگیرد، اما تا زمانی که مشارکت جدی نباشد کشورهای همسایه و ساز و کارهای آنها نیز باید وارد ماجرا شوند.
سرپرست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام این کار را نیازمند امضای تفاهم‌نامه بین پژوهشگاه میراث گردشگری و مؤسسات آموزشی دانست و افزود: در حال حاضر حدود ۸۰ تفاهم‌نامه در این زمینه فعال است، بنابراین باید بتوانیم آموزش را در این حوزه ارتقا دهیم.
او همچنین تاکید کرد: سال آینده سال بازنگری و بازاندیشی در نیازهای پژوهشی و اهداف پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری خواهد بود.
عمرانی با اشاره به یافته‌های مهمی که در حوزه باستان‌شناسی به دست آمده است، گفت: این گردهمایی بازنمود کارها و فعالیت‌های ما طی دو سال گذشته است. اقداماتی که بخشی توسط باستان‌شناسان داخلی و خارجی و بخشی از آن توسط پژوهشگران آزاد انجام شده است. این پژوهش‌ها طیف وسیعی را دربرمی‌گیرد که خروجی آن به گزارش‌های مکتوب تبدیل شده است. انتظار داریم تا برای سال‌های بعد این مهم بیشتر شود.
* آغاز کاوش دوباره در جیرفت به دستور مونسان
او با بیان اینکه نتایج کاوش‌هایی که در بدترین شرایط آب و هوایی رقم خورده‌اند در نمایشگاه چهار دهه کشفیات باستان‌شناسی به نمایش گذاشته‌اند، افزود: در این میان نقش محوطه چگال سفلی و جیرفت در جایگاه سیر تحول مدنی و ایجاد تمدن در جهان تأیید شده است.
او با اشاره به صحبت‌هایش با رئیس سازمان میراث فرهنگی درباره وضعیت محوطه تاریخی جیرفت اظهار کرد: بر اساس دستور آقای مونسان، مطالعات و کاوش‌های باستان‌شناسی در جیرفت سال آینده از سر گرفته می‌شود.
*از دو دهه قبل گام‌های مهمی در حوزه باستان‌شناسی برداشته شد
روح‌الله شیرازی _ رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی و دبیر علمی این گردهمایی سالانه _ نیز گفت: سرزمین ایران یکی از کانون‌های تاریخ بشری است که همواره مورد توجه بوده است. هرچند دانش باستان‌شناسی رشته‌ای جوان به شمار می‌آید اما راه کمال را سپری کرده است.
او با اشاره به حدود نیم قرن سابقه این همایش و با بیان اینکه پژوهشکده باستان‌شناسی حوزه‌های آموزش، پژوهش و مطالعات باستان‌شناسی را در این همایش مدنظر دارد، افزود: با وجود فعالیت‌های انجام‌شده و فعال شدن گروه‌های باستان‌شناسی در دانشگاه‌ها هنوز راهی طولانی در پیش داریم و آموزش رشته‌های میان‌رشته‌ای باستان‌شناسی باید بهروز رسانی شود.
وی ادامه داد: کاوش‌های اضطراری در محدوده طرح‌های عمرانی اجرایی شده‌اند چون ایران کشوری در حال توسعه است و باید با تمهیدات میراثی و باستان‌شناسی همراه باشد.
شیرازی با بیان اینکه نخستین گردهمایی باستان‌شناسی ایران در سال ۱۳۵۱ خورشیدی با تلاش فیروز باقرزاده آغاز شد، افزود: در حقیقت پژوهشکده باستان‌شناسی باید امسال هفدهمین همایش سالانه را برگزار می‌کرد اما به دلایلی سال گذشته این کار فراهم نشد و برگزاری آن یک سال به عقب افتاد. هرچند چشم انداز سال ۱۳۹۷ نیز برای به انجام رسانیدن گردهمایی روشن نبود با وجود این پژوهشکده باستان‌شناسی مصمم شد تا علی‌رغم دشواری‌های پیش رو شانزدهمین گردهمایی را برگزار کند.
او در ادامه گفت: دلیل اصلی این تصمیم آن بود که تأخیر دوباره در برگزاری گردهمایی‌های سالانه همیشه بسیاری از علاقه‌مندان باستان‌شناسی را از دستیابی به آخرین اطلاعات و داده‌های کاوش و سایر فعالیت‌های میدانی محروم می‌کرد. پژوهشکده باستان‌شناسی به عنوان رکن اصلی باستان‌شناسی کشور در تلاش است تا برای دستیابی به افقی روشن و امیدبخش در قلمرو باستان‌شناسی چالش‌های پیش رو را برطرف کند.
او افزود: در حال حاضر مهمترین چالش‌های باستان‌شناسی را می‌توان در سه حوزه آموزش، پژوهش و مطالعات اضطراری (نجات بخشی) دسته‌بندی کرد. غلبه بر چالش‌های آموزشی باستان‌شناسی بی‌تردید با همکاری و همراهی مراکز دانشگاهی امکانپذیر است. با وجود سابقه نزدیک به هشتادساله امر آموزش باستان‌شناسی در ایران و نیز تعدد گروه‌های آموزشی باستان‌شناسی دانشگاهی در سراسر کشور رهیافت‌های نوین هنوز آنچنان که باید در باستان‌شناسی ایران مرسوم نشده است.
رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی ادامه داد: خوشبختانه از حدود دو دهه پیش گام‌هایی در این زمینه برداشته شد، اما واقعیت این است که تا رسیدن به جایگاه شایسته و بایسته فاصله زیادی است. ورود دانش‌های میان‌رشته‌ای در مباحث آموزشی و سرفصل‌های درسی دانشجویان، آشنا کردن آنان با رهیافت‌های نظری نوین باستان‌شناسی، آموزش ابزارهای بهروز و کارآمد در مستندنگاری‌های رقومی ازجمله گام‌هایی است که می‌تواند به بهروز رسانی و برطرف کردن اینگونه چالش‌ها در باستان‌شناسی یاری رساند.
او بخش دیگری از چالش‌ها در ارتباط با فعالیت‌های میدانی و پژوهشی در دو سال اخیر را جزء برنامه‌های بررسی و کاوش‌های اضطراری دانست که در محدوده طرح‌های عمرانی به اجرا درآمده‌اند و گفت: واضح است که ایران کشوری با برنامه‌های توسعه‌محور و عمرانی است که در جای جای آن در حال اجرا است. انجام پروژه‌های عمرانی در کشوری مانند ایران که دارای تاریخی چندهزارساله و غنای تاریخی و فرهنگی فراوان است باید همواره با در نظر داشتن ملاحظات میراث فرهنگی همراه باشد. خوشبختانه الزام دستگاه‌های اجرایی به تهیه پیوست فرهنگی در هر پروژه گام مؤثری در این زمینه است و باید به فال نیک گرفته شود.
شیرازی با بیان اینکه انجام کاوش‌های باستان‌شناسی اضطراری در برخی از این محوطه‌ها داده‌های ارزشمندی را درباره روند تطور فرهنگی در بخش‌های مختلف کشور فراهم کرده است، افزود: برای نمونه می‌توان به کاوش‌های اضطراری در برخی از محوطه‌های موجود در حاشیه سد سیلوه در آذربایجان غربی اشاره کرد که دستاوردهای آن در این همایش ارائه می‌شود. بی‌تردید، انتشار نتایج کاوش‌های اضطراری در محدوده پروژه‌های عمرانی به ثبت و شناخت جنبه‌های مهمی از فرهنگ و تمدن ایران‌زمین خواهد انجامید.
او همچنین گفت: مجموعه گزارش‌های کوتاهی که در دو جلد به علاقه‌مندان و دانش‌پژوهان باستان‌شناسی در این گردهمایی ارائه می‌شود. بازتابی از فعالیت‌های میدانی است که در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ انجام شده است. در سال ۱۳۹۵ خورشیدی ۱۳۸ مجوز و در سال بعد ۱۳۳ مجوز فعالیت میدانی اعم از بررسی، کاوش و برنامه‌های مستندنگاری صادر شده است بنابراین گزارش‌های کوتاه شانزدهمین گردهمایی سالانه ایران می‌تواند تصویری جامع از وضعیت مطالعات باستان‌شناسی در ایران را نشان دهد. این فعالیت‌ها که در چارچوب وظایف ذاتی پژوهشکده باستان‌شناسی شکل گرفته‌اند طیف متنوعی از کارها را شامل می‌شوند.
شیرازی افزود: به جز برنامه‌های متعدد تعیین عرصه و پیشنهاد حریم که تعداد آنها در مجموع به ۸۶ مورد می‌رسد، بررسی‌های باستان‌شناسی (۶۰ مجوز بررسی) بخش قابل توجهی از فعالیت‌های پژوهشی را به خود اختصاص می‌دهد. انجام بررسی‌های باستان‌شناسی از اهمیتی دوگانه برخوردار است. این بررسی‌ها علاوه بر شناسایی محوطه‌ها و آثار ناشناخته باستانی کشور، منجر به تکمیل نقشه باستان‌شناسی می‌شود که دیربازی است همت متولیان میراث فرهنگی مصروف آن شده است.
او کاوش‌های باستان‌شناسی را از دیگر برنامه‌های میدانی دانست که در دو سال اخیر به مرحله اجرا درآمده است و ادامه داد: اجرای برنامه مطالعات باستان‌شناختی در قالب هیئت‌های مشترک از دیگر برنامه‌های علمی بوده که در دو سال اخیر تداوم یافته است.
*نقشه باستان‌شناسی به کجا رسید؟
او همچنین با تاکید بر اینکه نقشه باستان‌شناسی ایران از مهمترین سرمایه‌های میراث فرهنگی کشور است، ادامه داد: در بیش از چهار دهه تلاش و جدیت برای تکمیل آن ده‌ها برنامه بررسی و شناسایی اجرا شده که پهنه سرزمین ایران را پوشش می‌دهد، در واقع در این سال‌ها از روش‌های متفاوتی برای تکمیل نقشه باستان‌شناسی استفاده شده که روزآمد بوده است.
وی افزود: برنامه تکمیل نقشه باستان‌شناسی با اهداف بلندمدت تدوین شده و با حمایت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با گام‌های بلند، آهسته و پیوسته پیش می‌رود. امروز به لطف بهره‌برداری از فن‌آوری‌های مدرن می‌توان رویکردهای نوینی را در این زمینه به کار گرفت که می‌توان به این مثال اشاره کرد؛ سامانه تحت وب نقشه باستان‌شناسی با بیشترین کیفیت و امکان بهره‌برداری.
شیرازی همچنین توضیح داد: در فاصله سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ تا به امروز برنامه‌های نقشه باستان‌شناسی ایران با تکمیل ورود اطلاعات مکانی و اطلاعات توصیفی به‌روزرسانی نقشه پایه، اجرای کارگاه‌های آموزشی، بررسی درخواست‌های بررسی و شناسایی تعیین عرصه و حریم و کاوش به صورت کامل و پیوسته انجام شده است، بنابراین با توجه به ظرفیت‌های موجود تجربیات گذشته هنوز کاستی‌هایی در این زمینه وجود دارد. اما برطرف کردن آنها جز با یاری باستان‌شناسان، همکاری استان‌ها و تجهیز نقشه باستان‌شناسی میسر نخواهد شد.
او افزود: مهمترین دستاورد نقشه باستان‌شناسی در دو سال گذشته تدوین و بهروز رسانی سامانه نقشه باستان‌شناسی مناسب با حداکثر توان بهره‌برداری فنی و با تعریف بالاترین سطح امنیت و دسترسی سرور است که امید داریم طی سال ۱۳۹۸ اجرایی شود.
*چهار دهه باستان‌شناسی ایران تا بعد از نوروز فعال است
جبرئیل نوکنده رئیس موزه ملی ایران نیز در صحبت‌هایی در این آئین اظهار کرد: برگزاری نمایشگاه “چهار دهه باستان‌شناسی ایران” از سوی معاونت میراث فرهنگی و همزمان با چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب مطرح شد و با هماهنگی اداره کل موزه‌ها و یگان حفاظت میراث فرهنگی، کار انتقال آثار صورت گرفت که بر اساس تصمیمات اولیه تصمیم گرفته شد تا از محوطه‌های کاوش‌شده ۴۰ سال اخیر، از هر استان کشور ۱۰ اثر توسط خودشان انتخاب و ارسال شود.
او ادامه داد: برخی از استان‌ها در همان روزهای نخست این تصمیم با موزه هماهنگی‌هایی را انجام دادند و با پیگیری‌های مستمر خوشبختانه از تعداد ۳۸۸ قلم آثار رسیده، هیأت کارشناس موزه ۲۶۰ اثر را بر اساس فاکتورهای علمی و نمایشگاهی انتخاب کرد. این نمایشگاه دربرگیرنده قدمتی از ۲۰۰ هزار سال پیش تا قرون میانه اسلامی بوده و نتایج یافته‌های ۱۱۸ محوطه است که در طی ۴۰ سال اخیر مورد کاوش‌های علمی و پژوهش‌های باستان‌شناسی قرار گرفته است.
نوکنده با بیان اینکه مطالعات باستان‌شناسی خاستگاه تمدن و فرهنگ‌ها را روشن می‌کند، ادامه داد: با مستندسازی و انتقال دستاوردها و تجربه‌های پیشینیان مسیر آینده را برای بشر تبیین می‌کند، بنابراین بدون شک یکی از راهکارهای توسعه و تفوق بر مشکلات عصر جدید اتکا بر پیشینه تاریخی و میراث فرهنگی این مرز و بوم است، بنابراین انجام مطالعات و پژوهش‌های باستان‌شناسی و ارائه مدارک مستند باستان شناختی می‌تواند نقش مؤثری در این زمینه ایفا کند و بر پایه آنها به تعامل و تقابل فرهنگ در طول تاریخ دست یافت.
او تاکید کرد: کشف آنچه از گذشته برای ما باقی مانده وظیفه و رسالتی است که بر دوش باستان‌شناسان قرار دارد و نتایج این بررسی‌های دقیق علمی پشتوانه مهمی است تا نسل آینده با بهره‌گیری از این دستاوردها رونق و شکوفایی کشور را به عرصه ظهور برساند.
این گردهمایی قرار است تا دو روز آینده با ارائه گزارش‌های باستان شناسان مختلف ایرانی و خارجی در موزه ملی ایران ادامه یابد.