سرایی به مساحت 2 هزار و 811 متر مربع در مرکزی‌ترین نقطه شهرقرار گرفته است و بخشی از بازار زنجان، طولانی‌ترین بازار سرپوشیده جهان، به شمار می‌آید.
سرای ملک سالهاست که در آرامشی غم انگیز فرو رفته و حتی سرمایه گذاری 1 میلیارد و 200 میلیون تومانی سازمان صنایع دستی و گردشگری در سال 1388 برای مرمت آن هم نتوانست آرزوی تبدیل این سرا به بازارچه صنایع دستی را برآورده کند.
سرای ملک سه ورودی دارد؛ در جبهه شمالی آن راسته بازار پایین، در ضلع غربی آن حمام حاجی داداش و در روبروی آن سرای گلشن قرار گرفته است.
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری مجموعه بازار تاریخی زنجان را در سال ۱۳۷۴ با شماره ۱۴۴۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رساند.
اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان در سال 88 با سرمایه‌ای بالغ بر 600 میلیون تومان عملیات مرمت سرای ملک را آغاز کرد و یک سال بعد با تخصیص 1 میلیارد و 200 میلیون تومان این سرا مرمت و به مالکان اصلی تحویل داده شد؛ سرایی که این سالها فقط به عنوان انباری بازاریان استفاده شده است و حال و روز خوشی ندارد.
مالکان حجره‌های سرای ملک به بهانه اجرا نشدن کامل تعهدهای دولت، نبود آب واستفاده از حق مالکیت خود از واگذاری حجره‌ها برای تبدیل شدن سرای ملک به بازارچه صنایع دستی خودداری کرده‌اند.
در این که نحوه استفاده از ملک شخصی حق مالک است شکی نیست، اما بی تدبیری از جای دیگری آب می‌خورد که ریشه در سالهای قبل دارد.
قصه به سال 1388؛ زمانی که، مرمت حجره‌ها، طاق‌ها، نماها، آوار برداری، کف سازی، محوطه سازی انجام شد؛ بر می‌گردد. یعنی حدود 9 سال از روزی که سرای ملک سالم و مرمت شده تحویل صاحبان اصلی شده می‌گذرد و تا کنون نفس صنایع دستی در این سرا نپیچیده است.
همین دوماه پیش بود که اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری عملیات بازسازی ورودی سرای ملک که به خاطر رطوبت نشست کرده بود را آغاز کرد؛ اما این اقدامات مرهم زخم کهنه بی رونقی سرای ملک نشد و باز هم این سرا در سکوت از بازدیدکنندگان استقبال می‌کند.
«سرای ملک، بازارچه صنایع دستی» این نوشته‌ای است که در ورودی سرای ملک خود نمایی می‌کند؛ اما کافی است چند قدمی در آن قدم بزنی تا بی رونقی و سکون را دریابی.
از بین 40 حجره سرا؛ حجره‌هایی که تعداد آنها از انگشتان یک دست تجاوز نمی‌کند، دایر هستند. قلم زنی، چاقو سازی و ساز سازی از جمله هنر-صنعت هایی هستند که این روزها با کسادی سرای ملک دست و پنجه نرم می‌کنند.
«حجره‌ها دایر نیستند و بیشتر به عنوان انباری استفاده می‌شوند اما تعداد گردشگران علاقه مند و بازدید کننده از سرای ملک کم نیست.» این گفته یکی از کاسبان سرای ملک است.
«به خاطر بدهی مالکان سرای ملک آب ندارد و این یکی از اساسی‌ترین مشکلات اینجاست.» این گفته یکی از هنرمندانی است که سکوت این فضا را برای کوک کردن سازهایش انتخاب کرده است.
یحیی رحمتی مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان در همین رابطه به مردم نو می‌گوید: «به واسطه حضور بهره بردار خصوصی این اداره کل اختیار چندانی برای تعیین تکلیف سرای ملک ندارد و در صورت اعلام آمادگی مالکان آماده کمک به ساماندهی این سراست.»
رحمتی با یادآوری اقدام اداره کل میراث فرهنگی زنجان در رابطه با بازسازی ورودی سرای ملک ادامه می‌دهد: «این سرا می‌تواند به عنوان بازارچه صنایع دستی در رونق بازار زنجان تأثیر چشم گیری داشته باشد.»
وی اضافه می‌کند: «حیات سرای تاریخی ملک وابسته به رفت و آمد حجره داران است و استفاده از این بنا به عنوان انبار به روند تخریب این سرا سرعت می‌بخشد.»
حال این سؤال مطرح است که اگر «سرای ملک» یا سراهای دیگر بازار زنجان در سایر شهرهای کشورمان بودند؛ اینگونه حفظ، نگهداری و مورد استفاده قرار می‌گرفتند یا از آنها به عنوان یک فرصت اقتصادی در حوزه گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی توسط صاحبان و آن و مسئولان دولتی بهره برداری می‌شد؟
به نظر می‌رسد با توجه به سراهای قابل تأمل سراهای واقع در بازار زنجان که عنوان طولانی‌ترین بازار سرپوشیده جهان را به خود اختصاص داده و به حق از قدمت تاریخی با ارزشی برخوردار است؛ توجه ویژه‌ای از سوی مالکان و مسئولان دولتی به عمل آید و صاحبان این سراها با ایجاد یک تشکل درونی همچون گذشتگان همانند انتخاب هئیت امنا، زمینه احیای سریع سراها و تجدید حیات آنها را فراهم کنند تا تحول اساسی در اقتصاد بازار زنجان به وجود آید.
6085/3216
** فرناز محرر ** روزنامه مردم نو
انتهای پیام /*