بنای مسعودیه بازمانده‌ای دیگر از دوره‌ قاجار با قدمتی نزدیک به ۱۲۰ سال است. باغی زیبا به نام باغ نظامیه که در جنوب جلوخان باغ نگارستان (میدان بهارستان) قرار داشت، توسط پسر میرزا آقاخان نوری (دومین صدراعظم ناصرالدین شاه) آباد و به پسرش میرزا کاظم‌خان نظام‌الملک اهدا شده است. باغ به مرور زمان توسط میرزا کاظم خان، به بخش‌های کوچکتر تفکیک و فروخته شده است. بخش مهمی از آن در سال ۱۲۵۲ خورشیدی به تملک مسعود میرزا ملقب به ظل‌السلطان فرزند ناصرالدین شاه در آمده و او نیز دستور ساخت عمارت‎هایی را در آن صادر کرده که مهم‌ترین‌شان عمارتی به نام مسعودیه است که در بخش جنوبی باغ و در سمت غربی عمارت نظامیه احداث شده است.
طرح و اجرای بنا حاصل کار رضا قلی‌خان (سراج الملک) و استاد شعبان معمار باشی است که آن را در سال ۱۲۵۷ خورشیدی، در قسمت بیرونی باغ به سرانجام رساندند. از بخش‌های اندرونی باغ امروزه اثری باقی نمانده است. با این وجود مجموعه عمارت‎هایی از دوره قاجاریه و پس از آن در محوطه باغ به چشم می‌آید که به وسیله حیاط‌هایی به یکدیگر متصل شده‌اند. در هنگام طراحی این خانه باغ که مجموعه‌ای از پنج عمارت بود، بخش اندرونی کاربری مسکونی پیدا کرد و بخش بیرونی آن نیز در خدمت امور دیوانی ظل‌السلطان قرار گرفت.
عمارت دیوانی که به مسعودیه مشهور است نیز در طول زمان صدمات فراوانی دید. ظل‌السلطان که روزگاری از مخالفین سرسخت مشروطه به شمار می‌آمد، در جنگ قدرت با برادرزاده خود ترجیح داد به جمع مشروطه‌خواهان بپیوندد، از این رو در جریان به توپ بستن مجلس شورای ملی، این عمارت که به پایگاه مخالفان محمدعلی شاه تبدیل شده بود به همراه خانه ظهیرالدوله، هدف شلیک گلوله‌های توپ قوای لیاخوف قرار گرفت و صدمات فراوانی دید.
در طول زمان عمارت مسعودیه کاربری‌های مختلف دیگری به خود گرفت، از جمله در سال ۱۳۰۴، انجمن معارف سنگ بنای کتابخانه ملی ایران را در یکی از اتاق‎های آن بنا کرد؛ از طرفی دیگر اولین موزه رسمی ایران نیز برای مدتی در این مکان به فعالیت پرداخت، همچنین در دهه چهل برای مدتی کوتاه از آن به عنوان دانشکده افسری بهره‌‎برداری شد.

منبع