۲۸ ماه از به مزایده رفتن “گراند هتل” قزوین می‌گذرد، هتلی که ظاهر نه چندان مناسبش در شرق خیابان “پیغمبریه” و در قسمت غربی ارگ صفوی قزوین هشدارهای زیادی را از سوی فعالان میراثی نسبت به احتمال تخریب این اثر تاریخی مطرح کرده بود، اما در سوی دیگر داستان، مشاوری است که طرح نخست‌اش را شورای فنی رد کرده و طرح دوم‌اش را تهیه می‌کند.
ایسنا: با وجود انتشار اخباری درباره‌ی مزایده‌ی “گراند هتل قزوین” و حضور سرمایه‌گذار در این بنا، اما آخرین تصاویر منتشر شده از این هتل قدیمی که آن را از نخستین نمونه‌های هتل به شیوه مدرن و اروپایی در اواخر دوره قاجار می‌نامند، نگرانی‌هایی نسبت به وضعیت این بنای تاریخی که حتی در دولت گذشته یکی از متولیان فرهنگی از تخریب آن ابراز خشنودی کرده بود، مطرح شد.
“سمگا” ۱۷ اردیبهشت سال ۱۳۹۶، گراند هتل قزوین را به مدت ۲۵ سال در اختیار گرفت تا در مدت ۳۸ ماه با مبلغی معادل ۹ میلیارد تومان آن را مرمت کند، اما با توجه به صحبت‌های انجام شده، هنوز کاربری دقیق این اثر تاریخی مشخص نشده است.
ردشدن طرح اولیه سرمایه‌گذار، حفاظت گراند هتل را به تاخیر انداخت
هادی میرزایی – مدیر عامل و رییس هیئت مدیره صندوق احیا و بهره‌برداری از بناهای تاریخی و فرهنگی- درباره اقدامات انجام شده تا کنون برای حفاظت از گراند هتل قزوین به ایسنا توضیح می‌دهد: در طرح مرمتی ارائه شده توسط سرمایه‌گذار، احتمال دست‌کاری و تغییرات در برخی از بخش‌های بنا وجود داشت، بنابراین آن طرح رد شد و در حال حاضر مشاور طرح، در حال تهیه‌ی یک طرح مرمت جدید با حفظ وضع موجود بناست.
او با اشاره به وضعیتی که برای بنا در طول سال‌های گذشته، به دلیل شرایط ایجاد شده در زمین آن، اتفاق افتاده، تاکید می‌کند: به دلیل ایجاد این وضعیت، مشاور بررسی‌های خود را برای گزینه‌های جایگزین آغاز کرده است، از سوی دیگر کاربری بنا به سمت فرهنگی شدن پیش می رود، اما درفضای خالی کنار این اثر تاریخی، بحث اقامتی را پیش‌بینی کرده‌ایم.
وی با تاکید بر تملک فضای حاشیه‌ای کنارِ گراند هتل، توسط سرمایه‌گذار با هدف ایجاد بخش اقامتی در این نقطه، اظهار می‌کند: قرار است محیط پیرامونی که در حاشیه‌ی این هتل تاریخی قرار دارد، توسط سرمایه‌گذار تملک و در ادامه به عنوان آورده سرمایه‌گذار به صندوق احیاء، منتقل شود.
میرزایی اما با اشاره به تفاوت‌ها در اقدامات مرمتی و حفاظتی در این اثر، ادامه می‌دهد: با توجه به لزوم تائید طرح مرمت توسط شورای فنی صندوق و رد شدن طرحِ قبل مشاور، وی در حال تهیه‌ی طرحی جدید است تا بعد از تکمیل شدن، این شورا آن را بررسی کند.
او با اشاره به مکاتبه‌ایی که صندوق احیاء با بهره بردار انجام داده، اظهار می‌کند: براساس قرارهای انجام شده در اسرع وقت و در مهلت تعیین شده، بهره‌بردار نسبت به تجهیز کارگاه، ارائه طرح مرمت و احیا و فاز دو گراند هتل و بخش احداثی جدید و انجام مرمت‌های استحفاظی، استحکامی و تکمیلی بر اساس توافق‌های به عمل آمده اقدامات مقتضی را انجام دهد.
مدیر عامل صندوق احیا تاکید می‌کند: در حال حاضر استحکام بخشی‌هایی در طبقه اول و همکف با بکارگیری سازه‌های چوبی به منظور حفاظت از بنا انجام شده است.
سرگذشت هتلی که تحفه‌ی سفرهای اروپایی بود
در اوایل سلطنت ناصرالدین شاه قاجار کاروانسراهای بسیاری ساخته شده بودند که تعداد آن‌ها در دوره مظفری بیشتر هم شدند، اما زمانی که شاه قاجار به فرنگ رفت، از تحفه‌های سفرش، «هتل به سبک اروپایی» بود. به گونه‌ای که از نخستین نمونه از هتل‌های اروپایی با نام «گراند هتل» در قزوین، در بندرانزلی و بعدها به صورت هتل‌های زنجیره‌ای «امین‌السلطان» در خیابان جدید قم و تهران ساخته شدند، اما «گراند هتل» قزوین از قدیمی‌ترین گراند هتل‌های باقی‌مانده در همه‌ی ایران محسوب می‌شود که در طول عمر خود شاهد وقایع بزرگی مانند طراحی کودتای رضا شاه بوده است.
گراند هتل را ارباب برزوی شاپور پارسی از تاجران زرتشتی معروف قزوین که بعدها به “مهرشاهی” تغییر نام داد، در سال‌های ۱۲۹۹ تا ۱۳۰۰ساخت. پنج سال بعد از ساخت گراند هتل و همزمان با روی کار آمدن پهلوی، ارباب برزو تصمیم گرفت در راستای توسعه گراند هتل “برق” را وارد قزوین کند و در کوچه‌ای روبروی این بنا اولین کارخانه برق قزوین را احداث کرد.
مسوولان این هتل در سال ۱۳۱۰ سالن سینمایی به نام “تابستانه” ایجاد کردند که در سال ۱۳۱۹ دچار حریق شد و آن را دوباره مرمت کردند. این بخش از هتل تا سال ۱۳۵۶ فعال بود که با آتش‌سوزی مجدد از بین رفت و دیگر بازسازی نشد. مالکیت گراند هتل پس از ارباب برزو به فرزندان او واگذار شد تا اینکه پس از ثبت بنا با شماره ۱۲۸۹۹ در فهرست آثار ملی کشور در ۱۹ مرداد ۱۳۸۴ اداره کل میراث فرهنگی استان قزوین این مجموعه را خریداری کرد.
گفته می‌شود، در محل این بنا وقایع بزرگی نظیر دیدار و مذاکره رضاخان میرپنج با ادموند آیرونساید ژنرال انگلیسی و طراحی کودتای ۱۲۹۹ در ایران، رخ داده است.
در دو دوره‌ی قاجار و پهلوی، ایران سنگینی سایه بیگانگان را در تمام مناطق مختلف کشور روی خاک خود احساس می‌کرد، در نیمه دوم قرن ۱۲ شمسی، یکی از دوره‌های سیاه مصادف با نفوذ دولت انگلیس در ساختار حکومت ایران و کسب امتیازات تا جایی پیش رفت که امتیازات “ظالمانه” نام گرفت.
انگلیسی‌ها در اجرای استراتژی خود در ایران از دو عنصر سیاسی و نظامی مانند سیدضیا و رضاخان، استفاده کردند و زمینه‌های لازم را با ایجاد توافقی بین این دو عامل و دیگر همدستان خود فراهم کردند. نیروهای قزاق به فرماندهی رضاخان میرپنج، سوم اسفند ۱۲۹۹ از قزوین به تهران حرکت کرده و آن شهر را تصرف کردند و پس از استقرار کامل، سیدضیا به عنوان نخست وزیر، مامور تشکیل کابینه شد و رضاخان نیز سمت وزیر جنگ را به عهده گرفت.
ستاد فرماندهی کل قوای انگلستان در ایران، در گراند هتل قزوین قرار داشت، در این هتل بود که با دخالت خارجی‌ها بخشی از تاریخ ایران رقم خورد. “آیرون ساید” ژنرال انگلیسی، طرح نهایی کودتایی را که قرار بود در تهران انجام شود با معاون خود «کلنل اسمایس» بررسی کرد.