نوروزی خوانی از جمله نمایش های آیینی است که می توان با احیای آن در عین حفظ سنتها، آداب و رسوم گذشته را در معرض دید گردشگران گذاشت.
در آستانه نوروزخوانی یکی از این آداب و رسوم که در بیشتر شهرهای ایران رایج بوده و هست، نمایشی که با شعر و آواز و ساز و دهل همراه است و از آمدن بهار و نو شدن طبیعت خبر می دهد و پیام آور شادی است.
قاصدان بهار با زمزمه ترانه های دلنشین آمدن آفتاب و بهار را نوید می‌دهند. طنین صدای آنان بشارت دهنده رویش سبزه و شکوفایی گلها بوده و پیام آور دوستی ، تولد دوباره و تشدید مهربانی هستند.
بداهه خوانی از ویژگیهای نوروز خوانی در گیلان بود و نوروز خوانان واقعی معمولا از افراد خوش‌نشین آبادیها بودند که در نزد مردم از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بودند. پیشینه این گونه آواز مربوط به دوران قبل از اسلام می‌باشد که در بعضی از کتب نزدیک به دین زرتشتی و در ستایش اهورامزدا و همچنین در توصیف طبیعت و زیبایی فصل بهار و ستایش شاهان و امیران آمده است. بعد از ورود اسلام و مذهب شیعه این گونه آواز با مفاهیم مذهبی و روایات اسلامی آمیخته شدند.
در نوروز خوانی افرادی که به آنها نوروز خوان گفته می‌شوند به صورت دوره‌گردی به شهرها و روستاهای مختلف می‌رفتند و اشعاری در مدح بهار یا با ذکر مفاهیم مذهبی به صورت بداهه یا از روی حافظه می‌خواندند. این اشعار به زبان فارسی و یا زبان‌های محلی بوده است و پس از اسلام اغلب پس از ستایش خدا در مدح امامان شیعه گفته می‌شده است. این اشعار بیشتر بصورت ترجیع بند بوده و توسط یک یا چند شخص همزمان خوانده می‌شده است.
در نوروزخوانی، که ترجیعش با باد بهاران آمده آغاز می شود، سطرهایی در ستایش یا نکوهش «صاحبخانه » می سرایند و گاه مقداری پول برنج، چای یا تخم مرغی را که می خواهند در شعر قید می کنند و چنین می خوانند:
«بخوانم من امام اولین را شه کشور امیرالمؤمنین را
وصی جانشین یعنی علی را به یاسین و الف لام و به فیروز
دهید مژده که آمد عید نوروز امام دومین هم دسته ی گل
شفاعت می کند او بر سر پل اما سومین شاه جهان است
بود نامش حسین شاه یگانه و . . . . »
آنها این اشعار را تا امام دوازدهم تکرار می کنند.
«امام دوازدهم مهدیش نام است تمامی کل عالم را امام است
بدانید حضرت صاحب الزمان است به یاسین و الف و لام و به فیروز
دهید مژده که آمد عید نوروز خدایا صاحبخانه را خوشحال گردان
جوانان را داماد گردان عروسش صاحب اولاد گردان
به یاسین و الف و لام و فیروز دهید مژده که آمد عید نوروز
هوا سرد است و بگرفته صدایم که چند تا تخم مرغ باشد دوایم
ایا همشیره ی فرخ لقایم بکش زحمت بیار عیدی برایم
جوانب خیر ببینید از دعایم و . . . . »
منابع: sobherankooh.ir و www.chn.ir