میراث آریا: شهرستان خوروبیابانک در شرقی‌ترین نقطه استان اصفهان و در قلب کویر مرکزی ایران واقع شده است. این شهرستان به دلیل قرار داشتن در دل کویر مرکزی ایران، جزو مناطق بیابانی و کویری استان اصفهان به شمار می‌رود، با این وصف با توجه به قدمت تاریخی خور، که براساس شواهد برخی منابع تاریخی به بیش از ۳ هزار سال قبل می‌رسد، امروزه به دلیل وجود کویر بکر و همچنین آثار متعدد تاریخی که در شهرها و روستاهای این شهرستان قرار گرفته، خوروبیابانک به یکی از کانون‌های مهم گردشگری استان اصفهان بدل شده است.
روستای تاریخی بیاضه از توابع بخش مرکزی شهرستان جدیدالتاسیس خوروبیابانک به‌شمار می‌رود و در فاصله ۵۰ کیلومتری مرکز شهرستان واقع شده است.
وجود ارگ قدیمی، ساباط‌ها، پایاب‌های سر پوشیده، قنات‌ها، حسینیه، مسجد جامع قدیمی و امامزاده واقع در روستا همواره توجه گردشگران داخلی و خارجی را جلب کرده است.
خانه‌های قدیمی این روستا عموما از خشت و گل بنا شده و به دلیل گرمای شدید هو،ا دارای ایوان‌هایی با طاق بلند است.
ارگ بیاضه، اثری از دوره ساسانی
قلعه یا ارگ بیاضه به‌عنوان یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی روستا، قلعه‌ای چند طبقه است که از خشت و گل بنا شده و دارای چهار برج بلند دیده‌بانی برای محافظت از ساکنان از حمله‌های راهزنان و دشمنان بوده است. براساس شواهد موجود و کاوش‌های باستان‌شناسی، قدمت این ارگ تاریخی به دوران ساسانی به‌عنوان آخرین پادشاهان آریایی تبار ایرانی باز می‌گردد.
قلعه تاریخی بیاضه در داخل روستای بیاضه واقع شده و از منظر کالبد معماری، متشکل از دو طبقه در زیر زمین و دو طبقه بر روی زمین است. در محیط اطراف قلعه به منظور حفاظت از ساکنان، در طول تاریخ پرفراز و فرود فلات مرکزی ایران، خندق‌های عریض و به عمق ۷ تا ۱۳ متر بنا شده و برج‌های مستحکم در اطراف آنها ساخته شده است.
در بخش‌های مختلف قلعه، راهروهای پیچ در پیچی قرار دارد که در طرفین آنها اتاقک‌های بسیاری به منظور اقامت مردم روستا ساخته شده و برای هر بخش تاسیساتی نظیر آسیاب‌های دستی، چاه و کانال بنا شده است.
در حال حاضر با نگاهی گذرا به ساختار قلعه در می‌یابیم که با گذشت زمان طولانی، برخی برج‌های بلند قلعه تخریب شده که نیاز به باز آفرینی دارد.
براساس شواهد تاریخی به‌ویژه با استناد به تواریخ شفاهی منطقه، از این قلعه در طول بیش از ۲ هزار سال قدمت آن، به‌عنوان مرکز حکمرانی منطقه بیابانک استفاده می‌شده و با توجه به وجود بیش از ۷۰۰ اتاق در این قلعه و وجود امکانات زندگی، در ایام مختلف تاریخی در این قلعه تاریخی امکان سکونت بیش از ۲۵۰۰ نفر از مردم بومی منطقه همراه با امنیت کامل فراهم بوده است.
در حال حاضر این قلعه سترگ باستانی همچنان مسکن و مأوای تنی چند از خانواده‌های روستای بیاضه است.
* گزارش از عباس ایرجی، رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان خور وبیابانک