آتشکده نطنز
آتشکده، آتشگاه یا در مهر به گونه‌ای از نیایشگاه های زرتشتیان گفته می شود که در آن آتش در جایگاه ویژه ای جای قرار گرفته است و مهمترین نیایش های دینی در آن و در برابر آتش انجام می گیرد.
آتشکده نطنز آتشکده چهار طاقی (چارتاقی) و مربوط به دوران ساسانیان است و از محورهای گردشگری این شهرستان محسوب می شود.
این چهار طاقی در محوطه ای در حدود ۱۲۲ متر ایجاد شده است. هر چهار جرز آن بر روی دوسکو که یکی بر روی دیگری ساخته شده بنا شده است. (خبرگزاری تسنیم)
ستون های چهارگانه طاق جنوبی و اندکی از لبه گنبد این آتشکده باستانی هنوز پابرجاست و سه طاق دیگر بر اثر عدم رسیدگی سقوط کرده است. بنا از سنگ لاشه ساخته شده و با ملاتی از گچ اندود شده است.
چهار طاقی ابعادی در حدود ۱۱.۳۵ در ۱۱.۳۵ متر دارد. فضای داخلی به ابعاد ۷ متر است. پوشش آتشکده کاملاً فرو ریخته و تنها بخشی از گوشه سازی( فیلپوش یا سکنج) آن باقی مانده است.
حضور آتشکده در کنار مسجد جامع نطنز معنایی مهم را تداعی می کند. معماران دوره اسلامی مسجد را روی بازمانده آتشکده نساخته و با فاصله ای نزدیک به آن ساخته شده است. همچنین در تخریب آتشکده کوشش نشده است و تخریب آتشکده در طول زمان و به تدریج رخ داده. در قرن چهارم هجری گنبد بزرگ مسجد جامع نطنز ساخته شده و این به معنای ارجح قرار دادن شکل یا فرمی جدید در برابر آتشکده پیش از اسلام است. (معماری ایرانی)
جایگاه آتشکده ها در ایران
در آتشکده اتاق مکعب شکل( گنبد) مقدس ترین قسمت هر آتشکده بوده که آتش در آن نگاهداری می شده است. اصطلاح گنبد در زبان پهلوی نیز رایج بوده است. از میان آتشکده های دوران ساسانی سه آتشکده که در آن ها آتش بهرام می درخشیده است از اهمیت بسیاری برخوردار بوده‌اند:
۱. آذر فرنبغ
۲. آذر گشنسب
۳. آذر برزین مهر
هر کدام از این آتشکده ها منسوب به یکی از طبقات اجتماعی ساسانی است. فرنبغ آتش روحانیان، گشنسب آتش جنگجویان و برزین مهر آتش کشاورزان است.
شاهان ساسانی در هنگام جلوس آتشی را تأسیس می‌کردند که مبدا سال های پادشاهی آنها به شمار می‌رفت. امور آتشکده ها در دوران ساسانی بر عهده دیوان خیرات (دیوان کردگان) یا اوقاف (روانگان) بوده است و خطی که محاسبات امور آتشکده بدان نوشته می‌شده( آتش همار دفیره) نام داشته است. پس از اسلام و با گرویدن ایرانیان به اسلام شماره آتشکده ها کاسته شد و به ویرانی گرایید.