مالک آثار کشف شده در صندوق امانات بانک اتریش اکنون در ایران است و با قرار وثیقه آزاد؛ از سوی دیگر اتریش بر اساس درخواست وزارتخانه میراث فرهنگی موظف شده تا به چهار سوال کلیدی ایران درباره‌ی نحوه‌ی انتقال این آثار به آن کشور، ورودشان و زمان قرار گرفتن در آن صندوق امانات پاسخ بدهد.
ایسنا: چیزی حدود پنج ماه قبل، پلیس اینترپل اتریش به همتای خود در کشورمان اعلام می‌کند که لوحی فشرده محتوی آثارِ قدیمی که احتمالا متعلق به فرهنگ و تاریخ ایران است در یک صندوق امانات در کشور اتریش پیدا شده است و بر همین اساس تصاویر موجود در اختیار کارشناسان اداره کل موزه‌ها قرار می‌گیرد تا اصالت و حوزه‌ی جغرافیایی آن‌ها مشخص شود.
تعمیرات در صندوق امانات بانکی در اتریش سبب خیر شد
محمدرضا زاهدی – رئیس اداره اموال فرهنگی اداره کل موزه‌ها – که تصاویر قرار گرفته در اختیار وزارتخانه میراث فرهنگی را بررسی کرده، داستانِ کشفِ لوحِ فشرده‌ای که احتمال قاچاق تعدادی از آثار تاریخی را قوی‌تر می‌کند، را این طور روایت می‌کند.
او می‌گوید: اداره کل موزه‌ها آذرماه سال گذشته، از طریق رییس اینترپل ایران مطلع شد که از صندوق اماناتِ یک تبعه ایرانی در بانکی در اتریش، اسناد و مدارکی پیدا شده و اشاره کرده‌اند که همراهِ آن لوحِ فشرده‌ای نیز وجود دارد که در آن تصاویرِ اشیای باستانیِ متعلق به ایران است.
وی درباره‌ی چگونگی دست‌یافتن پلیس اینترپل به این لوح فشرده توضیح می‌دهد: در نامه‌ی اولیه اینترپل به ما اعلام شد به دنبال تعمیراتی که بانک فوق انجام می‌داده، به همه‌ی مالکان صندوق امانات خود اعلام می‌کند تا صندوق‌ها را برای انجام اقدامات مورد نیاز تحویل دهند، احتمالا فردِ مالک در آن زمان در اتریش حضور نداشته و آن‌ها مجبورشده‌اند تا خود صندوق امانات را باز کنند و با این وضعیت مواجه شده‌اند. طبق توضیحات‌شان این صندوق متعلق به یک تبعه ایرانی ساکن در اتریش است که هویت او نیز مشخص شده است.»
او ادامه می‌دهد: «نخست پلیس اینترپل اتریش و ایران با یکدیگر هماهنگ کرده و اطلاعات در اختیار پلیس ایران قرار می‌گیرد، آن‌ها نیز از ما می‌خواهند تا با دیدن این تصاویر نظرِ کارشناسی خود را اعلام کنیم. تصاویر را که دیدیم، مشخص شد تعدادی از اشیا متعلق به فرهنگ و تمدن ایران و تعدادی نیز مربوط به هزاره اول قبل از میلاد است.»
او نمونه‌ی آثار را سر سنجاق‌های مفرغی سبک لرستان اعلام می‌کند و می‌افزاید: «تعدادی دیگر از آثار بر اساس تصاویری که اینترپل برای ما ارسال کرده به سبک دوره‌های هخامنشی و ساسانی برمی‌گردد که اعلام نظر کارشناسی کردیم؛ این آثار متعلق به فرهنگ و تمدن ایران هستند و بخشی مربوط به هزاره اول قبل از میلاد و تعدادی نیز سبکِ دوره‌ی هخامنشی و ساسانی است که با توجه به تصاویر ارسالی، به نظر می‌رسد کارهای دوره هخامنشی و ساسانی تقلبی باشند، حتی ممکن است اصالت نداشته باشند.»
وی با تاکید بر این‌که در حال حاضر همه‌ی اظهارنظرهای کارشناسی فقط از روی تصاویری است که پلیس اینترپل اتریش در اختیار ایران قرار داده، اضافه می‌کند: قاعدتا باید اصل آثار در اختیار ما قرار گیرد تا بتوانیم بعد از مشاهده به درستی اعلام نظر کارشناسی کنیم.
زاهدی اما برخی از تصاویر بررسی شده را فاقد اصالت می‌داند و می‌گوید: «قطعا تعدادی از آثار تقلبی هستند. مانند سردیس فلزی شاپور دوم که نمونه اصل آن از جنس نقره در موزه متروپلیتن نیویورک قرار دارد. از سوی دیگر کپی همین نمونه را ما قبلا در توقیفاتی که از اشیای تاریخی متعلق به ایران داشتیم، از قاچاقچیان آثار تاریخی گرفته‌ایم.
از سوی دیگر در تصاویر ریتونی شبیه به ریتونِ اصلِ موجود در موزه ملی است که نمونه‌ی آن شیربالدار از جنس طلا که گفته می‌شود از همدان به دست آمده در موزه متروپلیتن نیویورک نیز وجود دارد. اما چیزی که اکنون در اتریش است نمونه‌ی کپی شده آن‌هاست که نه جنس طلا دارند و نه نقره، اما به دلیل تیره بودن تصویر، جنس دقیق آن مشخص نیست که به نظر می‌رسد آن نیز اصالت نداشته باشد.»
او با تاکید بر این‌که هنوز تعدادِ دقیق آثار موجود در لوحِ فشرده برای ما مشخص نیست، ادامه می‌دهد: هفت تصویر برای بررسی به ایران فرستاده شد، بنابراین به صورت دقیق نمی‌توانیم درباره‌ی تعدادی آثار موجود در لوحِ فشرده اظهارنظر کنیم، ممکن است تصاویرِ بیشتری در اختیار اینترپل اتریش باشد، چون آن‌ها به صورت مجزا تصویر تهیه نکرده‌اند.
رئیس اداره اموال فرهنگی اداره کل موزه‌ها اما بر بررسی‌های بیشتر برای پی بردن به وضعیت آثار موجود در آن لوحِ فشرده تاکید می‌کند و می‌گوید: «اینترپل ایران پیگیر این وضعیت است که آثار کجا هستند و در صورت توقیف شدن، آن‌ها را به ایران مسترد کنند. همچنین تا جایی که می‌دانم مالکِ آن صندوق امانات دستگیر شده و برای او قرار وثیقه نیز بریده شده است، هر چند شنیدم که در مصاحبه‌ی سرهنگ شیرزاد – رییس اینترپل ایران – گویا آثارِ متعلق به تصاویرِ فوق توقیف شده‌اند، اما هنوز به میراث فرهنگی اطلاعی داده نشده است.»
او اما درباره‌ی احتمال حراج کردن این آثار در حراجی‌های برگزار شده در کشورهای مختلف، اظهار می‌کند: با توجه به بررسی‌هایی که در زمان برگزاری هر حراجی توسط کارشناسان انجام می‌شود، تا کنون آن‌ها را در حراجی‌های گذشته ندیده‌ایم، هر چند موارد مشابه آن‌ها مانند «سرسنجاق‌های مفرغی لرستان» وجود داشته‌اند. این نمونه آثار یک نوع اشیای تیپیک (معرف دوره مخصوص خود) مربوط به منطقه‌ی خود هستند (مانند سرسنجاق‌های مفرغی لرستان) که به دلیل کثرت تولیدشان، در چند حراجی نیز مشابه‌آن‌ها را احتمالا دیده‌ایم.
زاهدی تاکید می‌کند: با این وجود بر اساس قوانین ملی و بین‌المللی، آثار به دست آمده چه اصل باشد و چه جعلی، همگی باید به ایران مسترد شوند.
پرسش‌های ایران از پلیس اینترپل درباره‌ی آثار مکشوفه
ابراهیم شقاقی – مدیر کل حقوقی وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی – اما درگفت‌وگو با ایسنا تاکید می‌کند: در اسنادی که از اینترپل اتریش برای ایران فرستاده شده، فقط هفت تصویر به وزارتخانه فرستاده شده است، اما در نامه‌ی اولیه اعلام کرده‌اند که تعدادی اثر تاریخی کشف و توقیف شده است.
او با تاکید بر این‌که صاحبِ آن صندوق امانی در بانک اتریش، یک ایرانی است، ادامه می‌دهد: با اعلام هویت آن شخص، میراث فرهنگی از او در دادسرای ویژه رسیدگی به پرونده‌های امور بین‌الملل ایران شکایت کرد که با تشکیل پرونده، برای وی قرار سنگینی صادر شد و وی با تامین آن وثیقه، اکنون آزاد است. با این وجود بازرس پرونده در حال بررسی در این پرونده و از متهم است که آثار را چطور و از کجا به دست آورده است و توسط خود او به اتریش منتقل شده یا پای کس دیگری در میان است، از سوی دیگر بررسی‌ها برای تقلبی یا اصیل بودن آثار نیز در دست انجام است.
وی همچنین با اشاره به نامه‌ای که وزارتخانه میراث فرهنگی به پلیس اینترپل اتریش نوشته، درخواست کرده تا به چند سوال کلیدی در این زمینه پاسخ دهد.
او می‌گوید: در نامه‌ای که به آن‌ها داده شد، درباره‌ی «تاریخ انتقال آثار به صندوق امانات»، «مدت زمان نگهداری آن‌ها در صندوق امانات»، «تاریخِ زمان کشف آثار در صندوق»، «نحوه ورود اشیا به اتریش»، «نحوه خروج آن‌ها از ایران»، «تعداد ثبت اشیای مکشوفه» و «ارائه اسناد مالکیت» پرسیده شده است.
شقاقی با تاکید بر این‌که براساس کنوانسیون ۱۹۷۰ که دو کشور ایران و اتریش به آن پیوسته‌اند، هر کشور عضو موظف است که در صورت تایید مالکیتِ یک کشور به شی تاریخی که از به صورت غیرقانونی از ان کشور خارج و در کشورِ دیگری کشف شده، آن اثر را مسترد کند، ادامه می‌دهد: قوانین و ضوابط داخلی مانند قانون ۱۳۰۹ یا قانون ۵۶۱ قانون مجازات اسلامی نسبت به استرداد آثار تاریخی ایران در کشورهای دیگر تاکید دارند.
برای بررسی اصالت آثار، آن‌ها باید به ایران مسترد شوند
اما محمدحسن طالبیان – معاون میراث‌فرهنگی وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی – در این زمینه اظهار نظر کرده است.
سایت اطلاع‌رسانی وزارتخانه میراث فرهنگی، این اظهارات را اینگونه منتشر کرده است: «بر اساس نظر کارشناسی با توجه به تصاویر موجود، اقلام مذکور در صندوق امانات کشور اتریش، به‌طور یقین متعلق به حوزه جغرافیایی و تاریخی ایران، هزاره اول قبل از میلاد، دوره هخامنشی و ساسانی است. اما هرگونه اظهارنظر دقیق کارشناسی در خصوص اصالت آن‌ها ملزم به رؤیت اصل آثار یا ارائه تصاویر با کیفیت مناسب است. در میان اشیای مذکور نمونه‌هایی از اشیای مفرغی موسوم به سر سنجاق‌های لرستان مشاهده می‌شود که نمونه‌های مشابه آن در موزه‌های رضا عباسی و ملی ایران وجود دارد.»
او با تاکید بر این‌که «در خصوص اعلام نظر کارشناسی و دریافت اطلاعات دقیق در خصوص تعداد اقلام توقیفی و نیز ارسال تصاویر باکیفیت مناسب با پلیس اینترپل و اداره کل امور بین‌الملل حوزه ریاست قوه قضائیه مکاتبه شده است.»، بیان کرده است: «با توجه به قوانین داخلی و کنوانسیون‌های بین‌المللی مانند کنوانسیون ۱۹۷۰ یونسکو که اتریش نیز از امضاکنندگان آن است، مقرر شده اقلام توقیفی مذکور در اسرع وقت به جمهوری اسلامی ایران مسترد شود.»
