اخبار گردشگری

چهل سالگی خشت های جهانی «دوراونتاش»‏

در چهل سالگی ثبت جهانی زیگورات ‏خشتی قرار است چغازنبیل و دوره عیلامیان، بیشتر شناسانده شود.

روزنامه شهروند نوشت: «اثر شماره١١٣؛ چهار دهه پیش چغازنبیل با این شماره در فهرست جهانی یونسکو جا ‏گرفت. بازمانده شهر «دوراونتاش»، ساخته شده در حدود ۱۲۵۰ پیش از میلاد، روز ٢٦ اکتبر سال ‏‏١٩٧٩ (چهارم آبان ١٣٥٨) همراه با تخت جمشید و میدان نقش جهان، ثبت جهانی شد. ٤٠ سال پس از آن ‏تاریخ، اراضی چغازنبیل هنوز متعلق به منابع طبیعی است نه وزارت میراث فرهنگی‎. اعتبارات نگهداری از ‏قدیمی ترین معبد پا بر جای بشر در ایران، چنان ناچیز است که مجال کاوش بیشتر را نمی دهد. دوره عیلامی ‏که کهن تر از هخامنشیان است همچنان رازآلود و ناشناخته است. عاطفه رشنویی، مدیر پایگاه میراث جهانی ‏چغازنبیل و هفت تپه این دوره را «دوره خاموش» می نامد و می گوید در چهل سالگی ثبت جهانی زیگورات ‏خشتی، قرار است چغازنبیل و دوره عیلامیان، بیشتر شناخته شود.

او در گفت و گو با «شهروند» از چالش های ‏حفاظت از این اثر و برنامه های چهل سالگی جهانی شدنش می گوید.‏

چهارم آبان، ثبت جهانی زیگورات چغازنبیل چهل ساله شد. این برای نخستین اثری که در ‏فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفته، اتفاق مهمی است. پایگاه، برنامه ریزی ویژه ای به ‏مناسبت این چهل سالگی ندارد؟

صحبت از اثری منحصر به فرد است که چهل سال از جهانی شدنش می گذرد. این زیگورات گواهی بی همتا ‏و استثنایی است از فرهنگ، آیین و باورهای تمدن عیلام که به این منطقه تعلق داشته و حالا از بین رفته ‏است و نمونه منحصر به فردی است از یک تمدن شهری مربوط که نشانه های نبوغ بشری را در خود دارد. ‏بنابراین تاریخ مهمی است و برای همین برای معرفی بیش از پیش چغازنبیل، شناخت ظرفیت هایی که تا به ‏حال مغفول مانده، دعوت به حفاظت و نگهداری بهتر و توجه به بحث گردشگری برنامه ریزی کرده ایم.

با توجه ‏به اهمیت این اثر در عرصه ملی و بین المللی، پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت تپه که به نمایندگی از ‏وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری حافظ مستقیم این اثر است، سعی دارد مجموعه ‏برنامه هایی اجرا کند که مهم ترین هدف آن شناسایی، حفاظت، ضرورت نگهداری و ضرورت معرفی آن است.‏

دقیقا، با وجود تمام شگفتی های قدیمی ترین معبد باستانی کشف شده در ایران، معرفی این اثر ‏کاری است که تا به امروز تمام و کمال انجام نشده است.‏

یکی از اهداف ما همین است. می خواهیم طنین چغازنبیل را به صدا در بیاوریم تا همه بشنوند، نه فقط وزارتخانه. با وجود ارزش های این اثر و پتانسیل موجود در اطرافش، روی سخنم با همه افراد ذی نفع و سیاست گذار ‏در حوزه گردشگری، توسعه اقتصادی و توسعه پایدار محلی است و نه وزارتخانه. حفاظت به عنوان وظیفه ‏میراث فرهنگی، در حال انجام است اما وزارت میراث به تنهایی نمی تواند نگاه ویژه ای به آثار تاریخی داشته ‏باشد. آثار تاریخی بی شماری تحت مدیریت این وزارتخانه است، اما اعتباراتش از بودجه خیلی از سازمان ها ‏کمتر است.

باید خودمان کاری کنیم. تقویم یک ساله ای از ٤ آبان امسال تا ٤آبان سال بعد تدوین شده است. ‏برای معرفی ارزش های چغازنبیل برنامه ای فرهنگی به زودی با همکاری موزه ملی در تهران برگزار می شود؛ ‏این کار مطلع مجموعه برنامه های چهل سالگی است. تلاش می کنیم چغازنبیل را به عنوان یک مرکز مهم ‏گردشگری که می تواند با بستر فرهنگی اطرافش تعامل زیادی داشته باشد تعریف کنیم. نشست های تخصصی ‏متفاوتی در دو سطح پژوهشگری و کارشناسی برای علاقه مندان برگزار می شود. همکاری هایی با دانشگاه های ‏سطح کشور خواهیم داشت و در عین حال یک سری برنامه های مردم محور تعریف شده که در خود پایگاه ‏برگزار می شود. جشنواره ای برای زنان روستایی و کودکان، برنامه ای برای رصد ستارگان و مسابقات و برنامه های ‏حاشیه ای دیگر. هدف از اجرای تمام برنامه ها این است که مردم به آمدن، دیدن و آشنایی رودررو با چغازنبیل ‏ترغیب شوند. امیدوارم با همکاری فرمانداری شوش این کارها را انجام دهیم.

نیایشگاه هنوز سند ندارد و به اسم میراث فرهنگی نیست. اراضی چغازنبیل متعلق به منابع ‏طبیعی و هفت تپه متعلق به منابع طبیعی و شرکت کشت و صنعت است. بعد از این همه سال، این ‏مسأله کی قرار است حل شود؟

این زمین ها جزو اراضی ملی است و به اسم اشخاص نیست. برای رفع این مشکل تمام هماهنگی های لازم ‏انجام شده و به مرحله اداره دارایی استان هم رسیده است. ما منتظریم انتقال سند از اراضی ملی که به نام ‏منابع طبیعی جمهوری اسلامی است، به نام وزارت میراث فرهنگی تغییر نام پیدا کند. باقی مراحل درگیر ‏بروکراسی اداری است. تمام کارها انجام شده و فقط انتقال سند مانده است. دیگر جای نگرانی ندارد.‏

چغازنبیل فقط چند نگهبان دارد و هنوز برای آن، رده حفاظتی تعریف نشده است. حفاظت ‏فیزیکی از این مجموعه بزرگ به این روش حتما چالش های زیادی دارد. برای رفع مسائل مربوط ‏حفاظت برنامه ای دارید؟

میراث فرهنگی نمی تواند این موضوع را حل کند. مسئولان استان باید به کمک ما بیایند. اصلا نمی شود از ‏خود پایگاه میراث جهانی چغازنبیل یا اداره کل میراث فرهنگی انتظار داشت که به این مسأله وارد شوند. این ‏مسأله ای است که استانداری خوزستان و فرمانداری شهرستان باید برایش کاری کنند و با همکاری و ‏هماهنگی فرمانداری شهرستان نسبت به رفع موانع رده حفاظتی طرح ضرب الاجل داشته باشند و این کار را ‏انجام دهند. برای این کار تقاضای چندین جلسه و مکاتبه کردیم. در دو سال و نیمی که اینجا هستم، ‏یکی از مهمترین موضوعاتی است که پیگیری می کنم تا به نتیجه برسم. خدارا شکر تا به حال در این زمینه ‏مشکلی نداشته ایم.

به هر حال به تبع نداشتن رده حفاظتی، حفاری ها و تخریب های عمدی و غیرعمدی اتفاق می افتد. ‏شما در گذشته هم به این موضوع اشاره کرده بودید که در نبود حصار، دام ها به محوطه بنا می آیند و ‏به دلیل امنیت پایین منطقه، اتفاقاتی مثل آتش سوزی کانکس نگهبانی و شکستن پروژکتورها رخ ‏می دهد.‏

تقریبا حفاری خاصی در پایگاه جهانی نداریم. گاهی یک سری شیطنت هایی می شد که الان متوقف شده ‏است اما امروز بیشترین اولویت ما بعد از حفاظت روتین، مسأله حفاظت فیزیکی است. اگر امروز از من ‏بپرسند اولویت کاری تان چیست، همین رده حفاظتی و حفاظت فیزیکی و ایجاد مانیتورینگ در محوطه است. ‏سازمان میراث فرهنگی می خواهد دستورالعمل نصب دوربین های مداربسته در چغازنبیل را بدهد. ‏زیرساخت آماده است، اما برای ادامه کار به حمایت مالی نیاز داریم. استان خوزستان باید بپذیرد که میراث ‏جهانی چغازنبیل گوهر با ارزش این استان است و باید برایش اعتبار هزینه شود. در تمام این سال ها ١٠٠ ‏هکتار خشت و گل را روزانه رصد کردن، هزینه کمی نداشته است.

وقتی وزارت میراث فرهنگی کارهای حفاظتی را انجام می دهد، استان خوزستان باید بپذیرد و برای ‏زیرساخت های حفاظت فیزیکی و گردشگری هزینه کند. خوزستان استانی نیست که از نظر اعتباری مشکلی ‏داشته باشد و می تواند به ما کمک کند. من معتقدم برای حفاظت و نگهداری از شهر ١٠٠ هکتاری چغازنبیل ‏نه معبد آن، در هر هکتار روزانه به یک نفر احتیاج داریم. چه نگهبان، چه کسی که خارها را جمع کند، چه ‏کسی که کار ملات و کاهگل کشی انجام دهد. یعنی در سایت، به ١٠٠ نفر نیروی کارگر نیاز داریم، اما الان ‏اعتباراتش را نداریم. بنابراین حفاظت مستمر، متوقف نمی شود، بلکه سرعتش پایین می آید. البته این پایین ‏آمدن سرعت، امروز خطری را متوجه چغازنبیل نمی کند اما اگر ادامه دار باشد، باید چاره ای اندیشید.‏

« دنیای سفر » این نوشته را از «
ایسنا » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.