معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان گفت: کوچ ایل سنگسر با گستره موضوع فرهنگی ناملموس متعلق به استان، به شماره ۲۰۱۲ در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس ثبت شد.
ایرنا: مصطفی یغماییان روز چهارشنبه به خبرنگاران در سمنان اظهار کرد: شیوه کوچ دوگانه ایل سنگسری به دلیل برخورداری از ویژگی‌های خاص ثبت ملی شد.
وی با اشاره به اینکه ایل سنگسری دارای ۲ نوع کوچ است، گفت: یکی از انواع کوچ شامل مدت زمان طولانی چند روزه تا دو ماهه است و در آن چوپانان گله‌ها را از مناطق قشلاقی حاشیه شمالی کویر مرکزی از شاه‌راه‌های ویژه ای عبور داده و به ییلاق‌ها در مرتفع‌ترین مناطق و مراتع البرز می‌رسانند.
وی با بیان اینکه طی مسیر از قشلاق به ییلاق و برعکس از طریق سه ایل‌راه مختلف می‌تواند انجام شود، افزود: این ایل راه‌ها به نام های «تَک»، «بَند» و «میون‌بند» خوانده می‌شود، به ترتیب در مسیرهای حاشیه کویر، کوهستانی و موازی جاده مشهد به تهران امتداد دارند.
یغمائیان بیان کرد: نوع دوم کوچ یا انتقال خانوارهای عشایر ایل سنگسری از شهرهای دو سوی البرز، با مرکزیت مهدیشهر در استان سمنان به این اقامتگاه‌های تابستانی که به زبان سنگسری «خیل» نامیده می‌شود، انجام می شود.
وی با اشاره به اینکه کوچ خانوارهای ایل سنگسری به خیل یا ییلاق در گذشته یک یا چند روز طول می‌کشید، افزود: کوچ امروزه با ماشین آلات ظرف چند ساعت از طریق جاده‌ها و راه‌های مواصلاتی کشور انجام می‌شود و این شیوه باعث شده تا رکورد بالاترین میزان سواد در بین ایل‌های کشور به ایل سنگسری تعلق بگیرد.
وی، ثبت شیوه کوچ و ایل راه‌های بزرگ و طولانی رمه‌داران سنگسری در فهرست ملی را زمینه ساز حفظ و حراست این سبک از زندگی که یکی از قدیمی‌ترین شیوه های زندگی بشر است دانست و عنوان کرد: این مساله ادامه کار به شیوه سنتی را برای گله داران سنگسری ممکن می‌سازد.
یغمائیان افزود: ایل سنگسری با ۵۲ طایفه وابسته و چندین طایفه مستقل بزرگترین ایل نیمه کوچ‌رو در منطقه البرز و کشور است.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان خاطرنشان کرد: حضور ایل سنگسری در قلمرو کنونی خویش از ابتدای دوره اشکانیان محتمل است و در این بازه زمانی طولانی توانسته در تولید انواع فراورده های لبنی و گوشتی مرغوب سرآمد باشد، به طوری که ۸۰ نوع مشتقات لبنی، ۴۰ نوع نان و گوشت با کیفیت از جمله قابلیت‌ها و محصولات معروف این ایل است.
مهدی شهر یا سنگسر مرکز شهرستان مهدی شهر واقع در استان سمنان، خاستگاه ایل عشایر سنگسری از شاخص‌ترین کوچ‌نشینان دامنه‌های البرز است که برای جابه‌جایی از ییلاق به قشلاق مسافت بیش از یک هزار و ۵۰۰ کیلومتر را طی می‌کنند و طی چنین مسافت طولانی توسط عشایر بی‌مانند است.
گوت یا سیاه چادر ایل سنگسری نیز در فهرست آثار فرهنگی کشور به ثبت رسیده است.
