استان گلستان واقع در شمال کشور دارای پیشینه تاریخی وسیعی است. جدا از پیشینه و جاذبه‌های تاریخی خیره کننده آن، جاذبه‌های طبیعی بی‌شماری در این استان به چشم می‌خورد که هر ساله گردشگران داخلی و خارجی زیادی را مجذوب خود می‌کند.
ایسنا: استان گلستان، نگارستان ایران و پایتخت اکوتوریسم ایران با داشتن هفت اقلیم از ۱۳ اقلیم شناخته شده دنیا و بهره‌مندی از جنگل‌ها، قله‌ها، آبشارها، تالاب‌ها، سواحل و مناطق حفاظت شده جنگلی، در کنار اماکن تاریخی متعدد و امکانات رفاهی مناسب، آماده میزبانی از گردشگران نوروزی است. در این گزارش به معرفی مختصر ۱۱ جاذبه گرشگری گلستان خواهیم پرداخت.
میراث جهانی گنبد قابوس
گنبد قابوس به عنوان بلندترین برج آجری جهان یکی از بی‌نظیرترین یادمان‌های برجسته معماری ایران در دوره اسلامی در شمال شهر گنبد کاووس و در ۳۰ کیلومتری بازمانده شهر باستانی گرگان (جرجان) قرار دارد.
این اثر به سال ۳۹۷ هجری قمری به عنوان یادمان شمس المعالی قابوس بن وشمگیر ساخته شده است.
ارتفاع این برج ۵۵ متر و با احتساب بلندی تپه در مجموع ۷۰ متر از سطح زمین ارتفاع دارد. به روی بدنه جریان دو ردیف کتیبه به خط کوفی ساده نصب شده است که بانی و تاریخ انسان را معرفی می‌کند. این بنای عظیم تمام آن از آجر ساخته شده و نمونه ای ارزنده در فن آجرکاری است.
دیوار بزرگ گرگان
دیوار بزرگ گرگان طولانی ترین اثر معماری ایران و باستان به طول ۲۰۰ کیلومتر بعد از دیوار دفاعی چین به طول ۶۰۰۰ کیلومتر و لیمز آلمان به طول ۵۴۸ کیلومتر به عنوان سومین اثر دفاعی دنیا نام برده شده است.
این اثر یکی از بارزترین آثار معماری در شمارگان از دریای کاسپین شروع و تا ارتفاعات نیلی کوه جنگل گلستان در محدوده شهرستان کلاله امتداد دارد و برنامه های سد انوشیروان، سد سکندر، سد فیروز، قزل آلان(مار سرخ) مشهور است.
در طول این دیوار ۴۰ قلعه وجود دارد که با پلان چهارضلعی احداث شده اند. زمان ساخت دیوار تاریخی گرگان به ساسانیان می‌رسد.
بافت تاریخی استرآباد(گرگان)
بافت تاریخی استرآباد بخشی از بافت های تاریخی منطقه محسوب میشود که بیش از ۱۶۲ هکتار وسعت دارد. آنچه اکنون آن را بافت تاریخی استرآباد می‌نامیم بازمانده مجموعه ای از یک شهر(استرآباد) و عناصر آن و فضاهای شهری همچون مساجد، آب انبارها، و قنوات، معابر و واحدهای مسکونی یک یا چند طبقه و غیره است.
استرآباد دروازه ها و کاروانسراهای متعددی داشته که دروازه های چهل دختر، بسطام، میدان فجر و سبز مشهد از مهم‌ترین آنها بوده است.
این بافت در سال ۱۳۱۰ به شماره ۴۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. بافت مذکور از دو بخش اداری و مسکونی تشکیل می شده که هم اکنون بقایای آن موجود است. منازل موجود در بخش مسکونی عمدتا متعلق به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی نظیر خانه شیرنگی، تقوی، باقری، مفیدیان و غیره است.
امامزاده یحیی بن زید (ع)
مرقد امامزاده یحیی بن زید در شهرستان گنبد کاووس واقع است. نسبت وی از طرف پدر و مادر با سه واسطه به امام علی علیه السلام می رسد.
پس از واقعه عاشورا قیام هایی که به خونخواهی امام حسین علیه السلام به پا خواست که یکی از معروف ترین آنها قیام زید ابن علی بود. پسر زیبا وجود سن کم با امویان به خون خواهی پدر و جدش به نبرد برخاست و در این راه به شهادت رسید.
پیکرش در شهر جرجان (گنبد کاووس) سالها بردار بود. او را در نوشته های تاریخی اولین آورنده صحیفه سجادیه به ایران می دانند. بنای امامزاده از معروف ترین بناهای متوجه گلستان است از بناهای قدیمی این بقعه محراب ایلخانی آن است که دارای تزئینات گلچین با نقوش گیاهی هندسی و آیاتی به خط کوفی است.
شهر باستانی گرگان( جرجان)
شهر باستانی گرگان مرکز ایالت تاریخی گرگان که در منابع جغرافیایی تاریخی به شهر جرجان معروف است، در جنوب غربی شهر امروزی گنبد کاووس و در ۸۵ کیلومتری شمال شرقی شهر استراباد (گرگان امروزی) قرار دارد.
شهر جرجان یکی از شهرهای معتبر در دوره های سامانیان، آل زیار و سلجوقیان بوده که بر اثر حملات مغول ها در ۶۱۷ هجری قمری از بین رفته است .
این شهر بر روی ویرانه شهری از دوران پارتی و ساسانی با وسعتی در حدود ۱۲۰۰ هکتار ساخته شده است و از لحاظ معماری شهرسازی بسیار پیشرفته بوده است.
خانه تاریخی امیر لطیفی
خانه تاریخی امیر لطیفی بنایی دو طبقه و رو به جنوب با یک هزار متر مربع مساحت در محله چهارشنبه ای بافت تاریخی گرگان قرار دارد. تاریخ ساخت این بنا به اوخر دوره قاجاریه می‌رسد و اوج رونق بنا زمان پهلوی اول بوده است.
خانه امیر لطیفی اکنون موزه صنایع دستی گرگان است. از بخش‌های این موزه می‌توان به کرسی خانه، کارگاه‌های مسگری و آهنگری، بافندگی (نمد مالی، قالی بافی، جاجیم بافی، حلاجی، پنبه‌زنی و نخ ریسی) خراطی و حصیربافی اشاره کرد.
کاخ سلطنتی کاخ موزه
کاخ شهر گرگان پس از مرمت به کاخ موزه گرگان تبدیل شد. این بنا در دو طبقه به سبک اروپایی در سال ۱۳۱۷ هجری شمسی به دستور رضا خان در کنار مجموعه‌ای از ساختمان‌های اداری ساخته شده است.
کاخ شهر گرگان با قدمتی بیش از ۷۰ سال در سال ۱۳۴۳ هجری شمسی به عنوان بیست و چهارمین موزه کشور و نخستین موزه شمال کشور مطرح بوده که در سال ۱۳۳۶ هجری شمسی به ثبت ملی رسید.
در حال حاضر در طبقه همکف این کاخ فقط تعداد یشی کشف شده از شهر تاریخی جرجان به نمایش گذاشته شده و در عین حال بخش مشاهیر شامل تندیس چند تن از اندیشمندان و نام آوران جرجان و استرآباد در این طبقه قرار دارد و به بخش مشاهیر مشهور است.
در طبقه بالا با اشیا مربوط به پهلوی دوم تجهیز شده است. این کاخ در پارک شهر گرگان واقع شده است.
پل تاریخی آق قلا
از جمله آثار تاریخی آق قلا می توان به پل تاریخی صفویه اشاره کرد. این پل در قرن نهم هجری و در ۱۸ کیلومتری شمال گرگان در ابتدای بافت قدیم شهر آق قلا و بر روی رودخانه گرگانرود قرار گرفته است و دو قسمت شمالی و جنوبی آق قلا را به هم متصل می‌کند.
قدمت و تاریخچه پل آق قلا متلعق به دوران صفوی است و برخی به استناد شباهت تزیینات آجری آن معتقدند که پایه‌های این پل مربوط به دوران سلجوقی و طاق‌ها و بدنه آن متعلق به دوران صفوی است.
در بخش تحتانی پل از آجرهای دیوار گرگان استفاده شده است و همین امر نیز باعث شده است تا برخی آن را هسته اولیه ساسانی بدانند. در گذشته یک باب ساختمان مخصوص انجام امور گمرکی نیز در مجاورت ضلع جنوبی پل بوده که امروزه اثری از آن نیست.
محوطه و گورستان تاریخی خالد نبی(ع)
آرامگاه خالد نبی تنها پیامبر مدفون در استان گلستان، در حدود ۵۵ کیلومتری شمال شرق شهرستان کلاله قرار دارد که از مشرق به کوه های باباشلمک و از شمال، جنوب و غرب به هزار دره منتهی میشود.
حاشیه بنای خالد نبی گورستان عظیمی بر روی تپه ماهورهای اطراف وجود دارد که همگی دارای سنگ مزارهای ایستاده هستند که از نظر فرم و نزئینات با دیگر سنگ مزارهای شناخته شده، متفاوتند.
سنگ مزارهای این گورستان منحصر به فرد دارای سه فرم استوانه ای، صلیبی و ساده هستند که می‌تواند نشان از نوع جنسیت، سن و جایگاه اجتماعی متوفی باشد. بقعه خالد بن سنان بر بالاترین سطح این محوطه قرار دارد.
خانه‌های تاریخی گمیشان
گمیشان (گمیش تپه) دومین شهر بعد از گرگان است که دارای بافت با ارزش تاریخی است. فرم شیروانی بنا، سکوسازی، بهره گیری وسیع از چوب از ویژگی‌های برجسته معماری شهر محسوب میشود. معماری شهر به سبک روس اجرا شده است.
از جمله خانه‌های تاریخی بافت گمیشان می توان به خانه خوزینی، خانه شیرمحمدی، خانه سید محمدی و خانه گوگلانی اشاره کرد.
خانه گوگلانی از جمله بناهای ارزشمند بافت تاریخی گمیشان بوده که هم اکنون به عنوان موزه مردم شناسی گمیشان پذیرای گردشگران و بازدیدکنندگان است.