به گزارش ایرنا، مسجد جامع جاجرم در مرکز بافت تاریخی در جنوب این شهر و در 200 متری قلعه قدیمی جاجرم واقع است و برخی پژوهشگران بنای اولیه آن را به دوره سلجوقی نسبت می دهند.
این بنا که خشت خشت آن، ذوق دل معماران ایرانی را زمزمه می کند، معنویت و شکوهی از آرامش را به فرد ارمغان می دهد و در سکوت سجده کنانش، روحی تازه به جان می دمد.
قدمت این بنا به اوایل اسلام و به روایتی به سال 577 هجری قمری نسبت داده شده است.
این مسجد در ورودی یک ایوانی با سقف جناقی در ضلع شمالی دارد که از یک حیاط کوچک در وسط و دو سکو با سقف‌های گنبدی و گچ‌کاری شده در شرق و غرب تشکیل شده است.
ضلع جنوبی مسجد هم به وسیله چهار ترمینه به هشت گوش تبدیل شده و این گنبد با تزئینات زیبای گچبری، روی آن استوار شده است.
این مسجد دارای شبستانی است که در ضلع غربی قرار دارد و مصالح آن از خشت، گل و آجر است و دارای کتیبه‌های مختلفی است که بر پیشانی دالان و بالای محراب آن قرار دارد.
این مسجد تنها مسجد تاریخی باارزش و با قدمت طولانی در خراسان شمالی است که در تمام طول سال و در مراسم مختلف از آن استفاده می‌شود. از این مسجد در سفرنامه‌های مک‌گریگور، ناصرالدین شاه و اعتمادالسلطنه یاد شده است.
در دو ضلع شرقی و غربی صحن مسجد، شبستان هایی ساخته شده که هر یک حدود سه متر عرض دارد. فضای شبستان ها به وسیله طاق و ضربی پوشش یافته و به وسیله رواق هایی به صحن مرکزی مرتبط می شود.
در پشت شبستان غربی یک فضای الحاقی در راستای شبستان اصلی ساخته شده که در فصول سرد سال به عنوان شبستان زمستانی از آن بهره می برده اند.
مسجد جامع جاجرم، بر خلاف الگوی رایج مسجدسازی، مناره ندارد و در مجموع نمای بیرونی آن ساده و عاری از تزئین است و فقط بر پیشانی ایوان و در محل ورود به گنبدخانه چند کاشی فیروزه ای کتیبه دار وجود دارد که به شدت آسیب دیده است.
به غیر از این بیشتر تزئینات در گنبدخانه تمرکز یافته که اغلب شامل تزئینات گچبری، کاربندیها، قطاربندی در قسمت محراب، لچکی ها و چند کتیبه است.
در دوره های متاخر (احتمالا صفوی) در برخی قسمت ها روی اندود گچ را با رنگ قرمز مایل به نارنجی تزئین کرده اند.
بنای مسجد در میانه بافت تاریخی شهر جاجرم واقع شده که هنوز بخش هایی از آنها مانند ارگ کاظم خان و باغ و بنای کوشک و برخی بناهای دیگر بر جای مانده اند.
برخی پژوهشگران بنای اولیه مسجد جامع جاجرم را به دورۀ سلجوقی نسبت می دهند. این مسجد از نوع مساجد شبستانی است و پلان آن بسیار ابتدایی و مشابه طرح یک ایوانی است.
جهت صحن شمالی – جنوبی است و ضلع جنوبی آن از طریق یک ورودی بلند به فضای گنبدخانه منتهی می شود.
محراب مسجد در ضلع جنوبی گنبدخانه، در میانه دیوار جنوبی قرار گرفته و 235 سانتی متر ارتفاع و 85 سانتی متر عمق دارد. گنبد دایره ای بنا به کمک چهار فیلپوش که راس آنها به شکل ترکش های خورشیدی تزیین شده بر فضای مربعی گنبدخانه استوار شده است.
مصالح بنا از خشت و گل، چوب، سنگ و ملاط گچ است که به احتمال فراون در اصل پوشش کاشی داشته که امروزه به غیر از بخش کوچکی که از آن یاد شد از بین رفته است.
مسجد جامع جاجرم در چندین دوره مرمت شده و به نظر می رسد در دوره تیموری تغییرات اساسی در آن به وجود آمده باشد؛ به نحوی که شاکلۀ کلی آن نشان از معماری دوره تیموری دارد.
تحقیقات به عمل آمده در محل نشان می دهد مسجد در سال های پیش کتیبه ای داشته که اشعاری روی آن حک بوده که تاریخ مرمت بنا را نشان می داده است.
احتمالا در نمای ایوان جنوبی مسجد کاشی هایی وجود داشته که تاریخ احداث آن را نشان می داده و بعدها از بین رفته است. سه کاشی کنونی نیز احتمالا به هنگام تعمیرات از جای اصلی جابه جا شده و از هم دور افتاده اند. این کاشی ها از نظر تکنیک ساخت و رنگ لعاب با کاشی هایی که زمانی درون مقبره علی بن مهزیار در شرق شهر جاجرم وجود داشته، قابل مقایسه اند.
این بنا به شماره 1580 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
7185/5132
انتهای پیام /*