به گزارش روز سه شنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، اگر امروز ایران را به عنوان «گهواره تمدن» می‌شناسند ظهور تمدن در این سرزمین را باید در سابقه دیرینه ملتی شناخت که هویت فرهنگی را در لابه‌لای آیین‌ها و رسوم ستایش پروردگار بنیان گذاشت.
برای پی بردن به حقانیت ایران در شکل‌دهی «گهواره تمدن» بشر کافی است به کتاب قطور تاریخ سر زد و با مرور اسناد تاریخی ثبت شده بر این کتاب به شش هزار سال پیش سفر کرد. سفری که در همان سال‌های نخست آن می‌توان به ثبت تاریخ و پی‌جویی هویت و فرهنگ ملتی پی برد که وقتی تمام جهان را ظلمت جهل فرا گرفته بود، قومی در مسیر شکل‌دهی تمدن تلاش می‌کردند.
آیین نوروز یکی از کهن‌ترین آیین‌هایی است که در جهان آنرا به نام ایران می‌شناسند. آیینی با سابقه‌ای بیش از شش هزار سال تاریخ مکتوب که در سیر تطور و تحولات تاریخی، همواره بنای استوار بر معناهای بنیادین و بدون تغییر خود را در مسیر ستایش پروردگار از یک‌سو و احترام و کرنش به طبیعت از سوی دیگر متجلی کرده است.
نوروز با گشاده‌دستی، بدون در نظر گرفتن نژاد، جغرافیا، مرام و شیوه‌های سیاسی پادشاهان و امیران کشورها با اتکا و احترام به قوانین نظام طبیعت و رمز ماندگاری آن از یک سو و ستایش خالق طبیعت استوار و پابرجا راه خود را تا امروز ادامه داده است.
* راز ماندگاری نوروز
رمز و راز ماندگاری و جاودانگی نوروز در پیام آن است. پیامی که از هزاره‌های پیش در زندگی ساده و بی‌آلایش مردم در ارتباط با طبیعت تا امروز تنیده شده است.
علی بلوکباشی پژوهشگر نام‌آور فرهنگ و آیین‌های ایرانی در کتاب «نوروز؛ جشن نوزایی آفرینش» درباره راز ماندگاری و جاودانگی نوروز آورده است:
«پیام نوروز پیوسته آفریده شدن و تحول یافتن است و به جمال و جلال دست یافتن. نوروز آیینی برای حرمت نهادن به زندگی است؛ یعنی گردش و پویایی طبیعت. نوروز پیام شادمانی و زنده ماندن است و شادی و پویایی، بنیان‌های سازنده هر فرد ایرانی است. حضور آیین‌هایی که شادی مبتنی بر اندیشه و پاسداشت زندگی را نوید می‌دهند، سازنده آزادی یک ملت هستند، همچنین نشانی از به چالش کشاندن بحران‌های محدودیت آور. نوروز به انسان ایرانی (و تمام انسان‌های جهان) گوشزد می‌کند حقیقت در حرکت و تغییر است نه در سکون؛ یعنی به کمال رسیدن، یعنی خود را پیوسته آفریدن و دیگر شدن و تحول‌پذیری. جاودانگی نوروز در سودمندی آن برای انسان خواهان شادی، پویایی و زندگی و سرافرازی است؛ به همین دلیل در طول تاریخ ایران برای تمام اقوام ایرانی جاذبه و کششی انکارناپذیر داشته و خواهد داشت.»
در کنار تمام داشته‌های هویت‌بخش فرهنگ نوروز برای ایران و ایرانی، جلوه‌های آیینی، خرده‌روایت‌ها و نمایش‌های گره‌خورده با رمز و راز نوروز، یکی از کاربردی‌ترین عناصر هویت‌بخش تاریخ تمدن ایران به شمار می رود.
به بهانه فرارسیدن نوروز 1398 مجال و مقال را قدر دانسته و در قالب سلسله گزارش‌هایی به معرفی آیین‌های نمایشی و نمایش‌های آیینی ایرانیان فرهنگ‌ساز می‌پردازیم.
* آیینی ایرانی در گستره وسیع جغرافیای نوروز
فرهنگ نوروزی به نام ایران و ایرانی، در گذشته‌های دور، گستره جغرافیایی ایران چنان عظمتی داشت که خورشید در آن طلوع و غروب می‌کرد، پس پر بیراه نیست که شاهد گستردگی اجرای آیین های نوروز ایرانی در کشورهایی باشیم که بهار طبیعت و نو شدن سال را با نام «نوروز» جشن می‌گیرند.
یکی از مجلل‌ترین آیین‌ها در گستره جغرافیایی نوروز، آیین نمایشی «گُل مالی» است که طی آن نوجوانان و جوانان روستاها و شهرها با حضور در دامان طبیعت به عنوان نخستین نویددهنده آمدن فصل بهار و میزبانی گُل‌های بهاری به‌‌خصوص گل‌های پامچال، شبنم و شمشاد گستره‌ا‌ی به وسعت دامان بخشنده طبیعت را در اختیار دارند تا به اجرای این آیین بپردازند.
* نخستنی نغمه بهارانه طبیعت در آیین «گُل گردانی»
آیین «گُل مالی» یا «گُل گردانی» که دامنه اجرای آن از ایران تا تاجیکستان ادامه دارد، یکی دیگر از مراسم مهم وابسته به نوروز و آیین‌های مرتبط با فرهنگ کشاورزی مردم این جغرافیا به شمار می‌رود. «گُل گردانی» در تاجیکستان «بایچیچک» یا «بایچیچک گویی» نیز خوانده می‌شود.
ایرانیان در این آیین به همراه مردمان تاجیک از زمان‌های قدیم به مناسبت بیداری طبیعت و آغاز شکوفه‌دهی گُل‌ها و درختان به «گل گردانی» می‌پرداختند. در گذشته وظیفه گل گردانی به عهده بزرگسالان بود. اما این مراسم اکنون در اکثر محله‌ها توسط بچه‌ها و جوانان انجام می‌شود.
پیش از فرارسیدن نوروز گل‌گردان‌ها و کودکان به دره، کوه، دشت و تپه رفته و از آنجا گل‌های بهاری را می‌چینند. سپس با دسته‌های گل، روستا به روستا می‌گردند و به ساکنان آنها، مژده رسیدن بهار و پایان زمستان و آغاز کشت و کار بهاری را با اشعاری می‌دهند.
جشن «گُل گردانی» تاریخ مشخصی ندارد و وابسته به میل طبیعت است. هرگاه نخستین گل‌های بهاری جوانه بزنند و کودکان این گل‌ها را پیدا کنند، مژده رسیدن بهار در کوی و برزن با اجرای این آیین طنین می‌اندازد.
گزارش از: امین خرمی
فراهنگ * 9266 * 9157
انتهای پیام /*