به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایرنا، سید احمد محیط طباطبایی روز یکشنبه در نشست «چهارشنبه سوری پرسش از ابعاد اجتماعی و فرهنگی» که در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: جشن سورِ چهارشنبه آخر سال هنوز احتیاج مردم است، و مثل یک ثروت فرهنگی محسوب می شود. این ثروت ها از جهت امکان همیاری و نزدیک کردن انسان ها حائز اهمیت است.
محیط طباطبایی در ابتدای سخن گفت: پیش از اسلام گاهشماری شمسی ایرانیان بر پایه ماه و روز شمار بود. در این تقویم هفته و اسامی هفته هم وجود نداشت. این گاهشماری شمسی هر یکصد و بیست سال یک کبیسه بزرگ داشت که در آن، سال سیزده ماه می شد. کبیسه ها از فرودین شروع می شد. در زمان هر پادشاهی که آن کبیسه حادث میشد تقویم صد و بیست ساله بعدی به نام او زده می شود. آخرین نفر در این تقویم یزدگر سوم بود و تقویم را به آن مناسبت تقویم یزدگری نامیدند. پس از ورود اسلام با تغییر تقویم رسمی نظام ماهها و روزها به هم ریخت. مثالش یک جشن نوروز ساسانی است که در تیرماه برگزار می شود و یک آیین نوروز که در بهار است. از بقایای این اتفاق، نوروز دریانوردان یا دریایی است که تابستان در جزایر و بنادر مثل قشم و کیش برگزار می شود. جابجایی تقویم به معنای حرکت کردن روزها باعث عقب آمدن نوروز شد. به این معنا که چهار بار این کبیسه های بزرگ انجام نگرفت.
او افزود: ضرب المثل 120 سال عمر کردن از همینجاست. چرا که در ماه سیزدهم سال 120 جشن گرفته می شد و مردم از کارکردن و مالیات دادن معاف بودند. در زمان ولایتعهدی ملکشاه سلجوقی جشن نوروز با بهار همزمان شد. همین امر باعث شد که او دستور دهد تقویم را اصلاح کنند و نوروز را همزمان با اول فروردین جشن بگیرند. نوروز جلالی و تقویم شمسی کوشش های عبدالرحمن خازنی از آن زمان شکل می گیرد. در حالی که شایع است تقویم شمسی به نام خیام زده شده . کار خازنی اینقدر دقیق بوده است که زمان تحول سال پیش رو نیز تا هشت رقم اعشار با محاسبه او همخوانی دارد. تقویم دوازده ماه و سی و سی یک روزه امروز محصول کار اوست. این اتفاق باعث رقم خوردن آیین نوروز و اعیاد دیگر و دوام هزار ساله آنها تا امروز شده است. تقویم ایرانی پس از این رخداد است که هفته دار می شود.
پس کلمه چهارشنبه در عبارت چهارشنبه سوری متعلق به رسم و تقویمی پس از ورود اسلام است. جشن سور ایرانیان جشن خداحافظی با زمستان و سلام به بهار است. هنوز در آذربایجان شرقی و اردبیل در شب چهارشنبه از روی آتش و روز چهارشنبه از روی آب می پرند. پس این پریدن از روی آتش با احترام موبدان زرتشتی به آتش متفاوت است.
طباطبایی ادامه داد: پس از اسلام و آغاز دوره اسلامی کوفه شهری ایرانی بود. عراق استانِ مرکزی ایران بود. تیسفون به مدت نهصد سال پایتخت ایران در این منطقه است. به همین دلیل این ایالت ایالتی عربی نبود و کوفه شهری ایرانی محسوب می شد. مختار ثقفی آغاز قیام خود را در این منطقه همزمان با جشن سور ایرانیان در چهارشنبه آخر سال مصادف می کند. این نشان دهنده ماندگاری جشن های ایرانی پس از ورود اسلام دارد. پس از این اتفاق ایرانیان شیعی این شب را به دو صورت بزرگ می داشتند. اما به خاطر همزمانی آخرین چهارشنبه صفر با برخی سوگواری های آن ماه تصمیم میگیرند که تاریخ شمسی این شب را جشن بگیرند. با این تصمیم چهارشنبه سوری به عنوان رسم منعقد می شود. برگزاری این جشن تا زمان ایلخان مغول که متمایل به تاسیس حکومت شیعی بود، بنابر منابع موجود ممنوع بوده است. بعدها این رسم در دوران صفوی هم پی گرفته می شود.
طباطبایی در تشریح رسم های مرتبط با چهارشنبه سوری گفت: از جمله این رسم ها جمع شدن دور سفره است. این سفره شکرانه عطایای خداوند و نشان نزدیکی انسان هاست. آجیل و شیرینی و گندم در صورتهای مختلف چون آش رشته از جمله ایین های آن است. سنتی مثل قاشق زنی و در مناطق سردسیر شال اندازی هم وجود دارد که برای دور شدن ناراحتی هاست. در فرهنگ ایرانی اگر شخصی با شخص دیگر قهر بود ، با قراردادن مثلا آجیل و شیرینی در ظرف تمایل خود را به آشتی نشان می داد. سنت دیگر شکستن کوزه آب و گذاشتن کوزه جدید بود. این رسم حتی در شروع قیام مختار با صدای «دق» شکستن کوزه هم انجام می شود.
طباطبایی خاطرنشان کرد: میراث غیرملموس متعلق به همگان است و در بده بستان شکل می گیرد و در طی زمان ها به حرکت و شکل و زندگی خود ادامه می دهد. به صورت مداوم هم تغییر می یابد. صلح، نزدیکی، فراموش کردن ناراحتی ها و امید به آینده از کنه آیین هایی مثل سور، به عنوان پیک نوروز است. از همین رو حفظ و جامعیت این آیین ها مهم است. حتی برخی ناهنجاریهایی که در این آیین امروز وجود دارد و ممکن است به خاطر تنگی هایی باشد می تواند تغییر کند. آیینی که بعد از ورود اسلام و گسترش شیعه هم تداوم یافته است. این حاکی از اهمیت آن است.
**9222**1601**
انتهای پیام /*