سایت موزه ای که در دو کیلومتری شهر درگز واقع در شمال خراسان رضوی و کنار رودخانه درونگر قرار دارد و به دلیل آب بندی که در این ناحیه قرار داشته است به بندیان معروف شده است.
این مجموعه باستانی سال 1369 هنگام تسطیح زمینهای کشاورزی کشف شد و از سال 1373 تاکنون در دست حفاری و بررسی است و هم اینک محوطه تاریخی بندیان به همت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خراسان رضوی به نخستین سایت موزه گردشگری ایران تبدیل شده است.
سایت موزه بندیان درگز سندی مهم و گویا برای هنر و معماری عهد ساسانیان در ایران و حضور در آن فرصتی برای استشمام بوی تاریخ و هنر اجدادی ما ایرانیان است.
تجربه این سفر تاریخی با کسب اطلاعات از هنر ساسانیان و شنیدن داستان های شیرین آداب و رسوم آن زمان می تواند حس آرامش به واسطه داشتن پشتوانه غنی فرهنگی و تاریخی را به هر شهروند ایرانی القا کند و به او هویت و اعتماد به نفس دهد.
ساسانیان سازنده شهرهای بسیاری بوده اند که ویرانه های به جای مانده از آنها نمودار شکوه و بزرگی و بلندنظری فراوان در آن دوره است.
هر چند در بسیاری از بناهای ساسانی، مصالح کم ارزش مانند سنگهای شالوده یا آجر به کار رفته ولی روی این مصالح کم ارزش، گچکاری و گچبری قابل توجه و شایان توجهی انجام شده است که یکی از ویژگیها و مزایای معماری آن دوران است که تا ادوار اسلامی نیز تداوم یافته است.
طاقهای نیم دایره ای با آجر و پایه های سنگی و ستونهایی که از گچ و سنگ ساخته شده و اغلب متصل به دیوار بوده اند نیز از ویژگیهای معماری و ساخت و سازهای عصر ساسانی است که ویرانه های ایوان مدائن و دو کاخ عظیم فیروزآباد و سروستان و بناهای بیشاپور کازرون نمونه هایی از این معماریهاست.
پاره‌ای از بناهای حوزه روم غربی نیز از طرح و نقشه ساختمانهای ایران عهد ساسانی تقلید شده است.
* سندی بر وقایع دوران بهرام گور
در نخستین فصل کاوش، تالاری به ابعاد هشت در 10 متر مربع خاکبرداری شد که به احتمال زیاد دارای سقف چوبی و مسطح بوده و برفراز ستونها قرار داشته است. دور تا دور این تالار گچبریهای زیبا و خیره کننده قرار دارد.
ارزش این گچبریها نه تنها به وسعت آن بلکه به محتوایی است که بخش مهمی از وقایع دوره بهرام گور ساسانی و غلبه وی بر پادشاه هپتالیان، قوم مهاجم شمال خراسان را به تصویر کشیده است.
گچبریهای به جا مانده از دوره ساسانی اغلب جنبه تزئینی یا تک چهره دارند در حالی که آثار نقش شده بر دیوار آتشکده بندیان ورقهایی از تاریخ آن دوره به شمار می روند.
پادشاهان ساسانی در طول دوران حکومت خود با دو دشمن قدرتمند یعنی رومیان در غرب و قوم مهاجم و غارتگر هپتالیان در شمال شرق مواجه بودند.
حفظ مرزهای شمال شرقی برای پادشاهان ساسانی از اهمیت خاصی برخوردار بود و به همین دلیل اغلب شاهزادگان نامزد پادشاهی را به عنوان پادشاه محلی به این منطقه گسیل می داشتند.
از آن جا که بندیان در مسیر جاده ابریشم قرار داشته است تاثیرات متقابل تمدنهای مختلف را می توان در آن مشاهده کرد. بر اساس کتیبه های مکشوفه که بر بدنه های دیوارهای گچی تالار نقش بسته است درگز فعلی همان دستگردی است که به مرور یک واحد سیاسی را تشکیل داده و مقر یکی از دژبانیهای دوره ساسانی بوده است.
از دیگر آثار مکشوفه در این محوطه می توان به بنای آتشدان و محراب، اتاق مخصوص نامه ها و مرسوله ها و برج خاموشی اشاره کرد که با کشف بنای برج خاموشی نظر محققان اروپایی در زمینه نحوه تدفین زرتشتیان به کلی تغییر کرد.
* ورقهایی از تاریخ عهد ساسانیان
کشفیات محوطه بندیان در محدوده ای به مساحت چهار هکتار قرار دارد. از این سطح وسیع تاکنون بخش کوچکی در قالب یک نیایشگاه کوچک از زیر خاک خارج شده است.
این بنا دارای تالاری است که سقف آن بر چهار ستون گچی زیبا قرار گرفته است. در شمال غربی تالار فضایی که عقب نشسته به عنوان محراب کاربرد داشته است. در داخل این محراب علاوه بر گچبریهای بسیار زیبا پنج کتیبه به خط پهلوی ساسانی بر روی بدنه های دیوار گچی نقش بسته است.
مضمون کتیبه ها حکم انتصاب شخصی به نام یزداد است که از طرف یک مقام عالی رتبه به نام ویدشاپور به دژبانی مرو و دستگرد گمارده شده است.
همچنین دور تا دور تالار، گچبریهایی با صحنه های شکار، جنگ پادشاهان ساسانی با هپتالیان، صحنه های پیروزی در جنگ، صحنه ای مذهبی از آناهید یا آناهیتا، الهه فراوانی و آبهای روان و همچنین صحنه های معرفی شخصیت های مهم دوران ساسانی و صحنه های تاج گذاری و ضیافت را می توان دید.
در کنار محراب، اتاق هدایا و نذورات قرار دارد. از داخل این اتاق تعدادی اثر مهر بر روی گلوله های رسی که حکم لاک و مهرهای امروزی را دارد به دست آمده است. این گلوله های گلی دارای اثر مهرهایی با نقوش اساطیری، حقیقی و نیز دارای خط پهلوی است.
در انتهای تالار دری به راهرویی ارتباط پیدا می کند و سپس به محوطه آتشکده ای با ابعاد چهار در چهار وارد می شود که آتشدان زیبایی در آن قرار دارد.
نیایش کنندگان در این تالار جمع می شده اند و مراسم موبدان در کنار آتشدان را مشاهده می کرده اند.در شمال آتشکده نیز اتاق بزرگی که در سه طرف آن استودانهای گچی یا همان استخوان دانها قرار دارد ساخته شده و هر یک دارای دریچه ای بوده که به احتمال زیاد با در چوبی بسته می شده اند.
بر روی استودانها نقوش اساطیری گاو، مار، عقرب و صحنه های شکار دیده می شود. در شرق آتشکده هم اتاقی با برج مدور به عنوان برشنومگاه یا محل تطهیر قرار داشته است.
* ثبت جهانی، شایسته بندیان
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی با بیان اینکه این استان در سیطره وسیع خود هزاران اثر تاریخی، بنا، محوطه و تپه باستانی دارد که هر یک متعلق به دورانی از تاریخ است گفت: هر کدام از این آثار، پیشینه تاریخی عمیق و ارزشمندی را در خود دارند که سایت موزه بندیان درگز یکی از مهمترین آنهاست.
ابوالفضل مکرمی فر افزود: در خراسان رضوی تنها قنات قصبه گناباد در فهرست آثار جهانی یونسکو ثبت شده است اما آثار دیگری هستند که به عنوان اولویت ثبت جهانی مطرحند که سایت موزه بندیان درگز یکی از این موارد است.
وی اظهار داشت: این سایت موزه به دلیل منحصربه فرد بودن و جایگاه تاریخی آن بسیار مورد توجه گردشگران خارجی است لذا ثبت جهانی آن می تواند موجب معرفی هرچه بیشتر و بهتر آن شود.
* بندیان، ایستاده بر بلندای تاریخ
کارشناس مسئول ثبت آثار تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: سایت موزه بندیان درگز و آثار مکشوفه در آن از اهمیت و ارزش بسیاری برخوردار است و به عنوان یکی از آثار ارزشمند و منحصربه فرد کشور محسوب می شود.
فرامرز صابر مقدم بندیان درگز را نخستین سایت موزه ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران ذکر و بیان کرد: این سایت موزه تنها سایت موزه ثبتی در خراسان است.
وی افزود: مجموعه آثار بندیان درگز علاوه بر آتشکده شامل کارگاه صنعتی، سازه ای وسیع با کاربری احتمالی مذهبی و حکومتی و برج خاموشی است.
وی اظهار کرد: این اثر 24 بهمن 1375 با شماره 1846 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
باستان شناسان معتقدند تداوم کاوش ها در این منطقه می تواند شگفتی های بیشتری در پی داشته باشد.
مرکز شهرستان 75 هزار نفری درگز در 254 کیلومتری شمال مشهد هم مرز با کشور ترکمنستان است.
6053/7496/1922
انتهای پیام /*