سفال بدون استفاده از چرخ گرد و بدون لعاب هنری اصیل و منحصر به فرد در روستای برجک خمین است که حدود 100سال پیش ساخته می شد.
سفالگری، نخستین صنعت بشری است اما سفالگری در برجک خمین، هنری منحصر به فرد ویژه بانوان است که از ابتدا تا انتهای آن فقط بانوان نقش آفرینی می کنند و با تکیه به توان و هنر خود بدون چرخ گرد اثری به نام سفال یا دوگوله برجکی خلق می کنند.
بانوی 75 ساله اهل روستای برجک آستین های خود را بالا زد و کمر همت بست تا هنر بومی و اجدادی خود به نام دوگوله برجکی را زنده کند تا از این طریق منبع درآمدی برای خود، زنان و دختران روستا و هم هنری را که به آن عشق می ورزید را حفظ و احیا کند.
«عذرا حمزه‌لو» بانویی هنرمند و کارآفرین نمونه با پشتکار بی نظیرش هنر سفال «دوگوله برجکی» را احیا کرد و توانست برای 40 زن دیگر اشتغال ایجاد کند، و برجک تبدیل به قطب دوگوله برجکی استان مرکزی و کشور شد.
این بانوی هنرمند در گفت و گو با ایرنا گفت: هنری به نام سفالگری بدون چرخ گرد در گذشته از رونق خوبی برخوردار بود و دوگوله های برجکی در شهرهای اطراف زبانزد بود و بازار مناسبی داشت.
عذرا حمزلو افزود: زنان این روستا علاوه بر مشارکت در کارهای کشاورزی و دامداری به سفال گری بدون چرخ گرد مشغول بودند و از این طریق درآمد خوبی عاید خانواده خود می شد اما با گذشت زمان این هنر اصیل رنگ باخت و از چرخ رونق افتاد.
وی بیان کرد: به دلیل علاقه‌ای که به این هنر داشتم، تصمیم به احیای دوباره آن کردم تا با توجه به بازگشت مردم به استفاده از ظروف سنتی بتوانم این محصول را در خانه های هموطنانم جا داده و برای جوانان شهر و روستای خود نیز فرصت اشتغال فراهم کنم.
حمزه لو خاطرنشان کرد: در حال حاضر حدود 40 نفر از دختران و زنان روستای برجک با حضور در کارگاه به آموزش و تولید ظروف سفالی مشغول هستند.
وی بیان کرد: هنر سفال گری بدون چرخ و تولید دوگوله برجکی بدون لعاب بیان کننده هویت و فرهنگ روستاست و تصمیم دارم این هنر را زنده نگه دارم تا به نسل‌های بعدی منتقل شود.
بانو هنرمند خمینی در ارتباط با ویژگی های منحصر به فرد دوگوله برجکی گفت: این هنر فقط به دست بانوان خلق می شود و زنان خاک را از تپه ای به نام (گل شکسته ) در این روستا جمع آوری می کنند و سپس خاک را آخوره (خیس) و بر اساس تجربه، ورز (مالش) می دهند.
حمزه لو افزود: در هنگام ورز دادن مواد آلی نظیرموی بز و پهن گاو می افزایند،چرا که این مواد اولیه به دلیل چربی داشتن ظرف سفالی را مقاوم می کنند و یا گیاهی مخصوص به نام لویی (گیاه مرداب) به اصلاح محلی کرپو به آن اضافه می کنند.
وی بیان کرد: سپس بدون استفاده از چرخ با هنر دستان توانمند زنان روستا با ابزارهای ساده ظروف ساخته و به شیوه سنتی در کوره ای که روی زمین نظیر تنور بزرگی است به مدت 2 روز پخته می شود.
به گفته حمزه لو این اثر هنری منحصر به فرد بانوان روستا است که مردان روستایی در خلق این اثر هیچ گونه دخالتی ندارند و این رویه سنتی ادامه می یایبد.
وی بیان کرد: بعد از پخت در کوره ظروف برای استفاده در پخت غذا، نان، تهیه ماست و نگهداری ترشیجات و همچنین دیگر موارد مصرفی به کار گرفته می‌شود.
وی گفت: در گذشته سفال برجک در بازار شهرهای قم، کاشان، همدان و تهران مشتریان بسیاری داشته و امید است با احیای این هنر بازار فروش آن دوباره رونق گیرد و از فراموشی این هنر جلوگیری شود.
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی گفت: سفالگری بدون چرخ گرد خمین امسال توسط یک بانوی 75 ساله در روستای برجک خمین احیا شد.
قاسم کاظمی افزود: این هنرمند دانش و روش ساخت سفال بدون چرخ گَرد را در روستای برجک از توابع شهرستان خمین گسترش داده است.
وی اظهار داشت: با احیای این هنر برای بیش از 40 نفر از اهالی روستا اشتغال ایجاد شده است.
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی گفت:کارگاه این رشته از صنایع دستی تجهیز شده و همه مراحل آن تهیه کوره و مواد اولیه برای هنرمندان این رشته بومی است.
کاظمی گفت: ساخت این سفال ها به طور سنتی است و صفر تا صد مراحل آن در روستا انجام می شود.
وی اظهارداشت: بانوان این روستا خاک مخصوص را از تپه های اطراف روستا تهیه می کنند، سپس این خاک را خیس و یا به اصطلاح محلی آخوره می کنند و زمانی که خاک خوب خیس خورد بر اساس تجربه ، زنان شروع به ورز دادن گل می کنند.
کاظمی افزود: سپس برای استحکام بخشی ظروف سفالی مواد آلی نظیر موی بز، پهن گاو و گیاه مرداب می افزایند و بدون استفاده از چرخ سفالگری به وسیله ابزاری ساده با دستان زنان روستا اثری خلق می شود که از یک تقارن کاملی برخوردار نیستند چرا که دایره ها به وسیله دست ( مارپیچه ای ) شکل می گیرند.
وی بیان کرد: پخت سفال برجک سنتی است به طوری که در کوره ای که شبیه تنور بزرگی است بر روی زمین قرار دارد سپس آثار را در داخل آن می چینند و برای گرم کردن و پختن آثار از پهن گاو، رز وحشی و بوته استفاده می کنند.
کاظمی افزود: سفالگری توسط دست نقش می پذیرد و بعد از پخت در کوره برای طبخ غذا و پخت نان، تهیه ماست و نگهداری انواع ترشی و سایر خوراکی ها کاربرد دارد.
معاون صنایع دستی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی گفت: با وجودی که سفالگیری صنعتی است که نیاز به توان، زور و قدرت مردانه دارد اما همه مراحل تولید سفال برجک توسط بانوان این روستا انجام می شود و فروش و بازاریابی آن بر عهده مردان روستا است.
کاظمی تاکید کرد: یکی از ظروف معروف صنعت سفالگری در برجک دوگوله ( 2 طعم ، آب و کوبیده گوشت ) است که در واقع یک ظرف است که برای نگه داری ترشیجات و عرقیات سنتی کاربرد داشته است.
وی گفت: اصطلاح لال شدن دوگوله زمانی به کار می رود که ظروف کهنه شده و کارایی خود را از دست می دهد.
وی گفت: سفال های کهنه را در روستای برجک برای دیوار پوشی استفاده می کردند چنانچه در دیوارهای خانه های قدیمی و کوچه باغات نیز اینک سفالینه های قدیمی به چشم می خورند.
مسئول اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری خمین نیز گفت: صنایع بومی و دستی هر منطقه، یکی از افتخارات ساکنان بومی است و نوع و روش آفرینش این آثار ریشه در آداب و عادات، رسوم و سنن و اعتقادات مردم منطقه دارد.
مصطفی فراهانی افزود: اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، عزمی راسخ در احیای و حفظ رشته های منسوخ شده صنایع دستی دارد و در همین راستا احیا و ثبت ملی سفال برجک در دستور کار امسال قرار گرفت.
وی ادامه داد: مهارت تولید سفال برجک به عنوان نمونه ای از هنر ارزشمند سفالگری بدون چرخ، زمستان امسال به ثبت ملی رسید.
وی افزود: این سفال که به دوگوله برجکی معروف است در روستایی با این نام از توابع شهرستان خمین تولید می شود.
وی ادامه داد: این سفالینه به طور کامل توسط بانوان تولید می شود و حتی مراحل تهیه مواد اولیه مانند تهیه خاک، گل و فراهم کردن مقدمات کار توسط زنان است و تهیه این محصول بدون استفاده از چرخ سفالگری و تمام مراحل با دست انجام می شود.
وی گفت: همه مواد اولیه مورد نیاز این هنر، بومی خمین است و در ساخت سفالینه از ابزار بسیار ساده دستی استفاده می شود.
مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خمین افزود: در این سفالینه ها لعاب به کار نمی رود و تزیینات بسیار ساده به صورت خطوط مورب بر سطح ظروف ایجاد می شود و از سفال های برجک برای نگهداری لبنیات، کشک، دوغ، روغن و ترشیجات و برای مراحل پخت نان کاربرد دارد.
وی تصریح کرد: دوگوله یا دوگله یا دوذوقه یکی از غذاهای سنتی و بومی استان مرکزی است که در سراسر کشور به آب گوشت یا دیزی معروف است.
فراهانی افزود: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از هنرمندانی که در مسیر احیای هنرهای درحال فراموشی گام بر می دارند حمایت می کند و برای توسعه این هنر با همکاری بخشداری کارگاه بازآموزی برگزار شد که در این کارگاه کودک 6 ساله تا بانوی 60 ساله شرکت کردند.
فراهانی افزود: یک کوره سفال نیز برای توسعه این هنر در این روستا تهیه شده که در دهه فجر سال جاری راه اندازی شد و برای طرح های بازآموزی و تجهیز کارگاه 400 میلیون ریال اعتبار هزینه شد.
برجک روستایی از توابع بخش کمره در فاصله 22 کیلومتری شهرخمین و 140 کیلومتری اراک قرار دارد که 300 نفر جمعیت دارد.
وجه تسمیه برجک، وجود چهاربرج دیده بانی در اطراف روستا بوده است که هم اکنون 2 برج آن باقی مانده است.
قالی بافی، گلیم نقش برجسته، گلیم بافی ساده ،جاجیم بافی، منبت و کنده کاری، معرق کاری، خراطی، پیکر تراشی، خاتم کاری، رودوزی سنتی، سفالگری، کتابت و نگارگری، قلم زنی روی مس، طراحی، تذهیب و میناکاری از صنایع دستی خمین هستند.
7277/3075
گزارش از: افسانه آروند
انتهای پیام /*