به گزارش ایرنا، وه‌ندی در زبان کُردی به معنای یک شی شفاف که آن طرفش پیداست، چیزی از جنس شیشه و در اصل جعبه ای شیشه ای که مردم سنندج آن را از قدیم برای نگهداری جواهر آلات و وسایل با ارزش استفاده می کردند.
وه‌ندی از شیشه، فلز (حلب) ساخته می شود که هنرمند وه‌ندی ساز با استفاده از ذوق خود بدنبال آن است ظرافت شیشه را با سختی فلز همخانه کرده تا این جعبه اشراف گرا با انکسار نور دل بیننده خود را به سمت زیبایی ها ببرد.
وه‌ندی سازی که پیشینه آن به دوره زندیه و قاجار بر می گردد برای هنر خود از مینایخانهبندی وام گرفته تا حس زیبایی دوستی بانوان را مورد هدف قرار دهد و به عنوان امین آنان در نگهداری و نمایش زیورآلات مورد استفاده قرار بگیرد.
بانوان بیشتر از مردان طالب و خواهان وه ندی بودند و اینکه طلا و جواهرات آنان در جعبه ای شیشه ای جلوه ای بیشتر می یافته است البته جدا از بانوان، وه‌ندی به وسیله مردان هم استفاده می شده است آنها نیز اشیای قدیمی و با ارزش خود مانند تسبیح، انگشتر، ساعت، دستمال های ابریشمی و پول را در آن نگه می داشته اند.
در این جعبه شیشه ای که هنرمند با استفاده از سرب و قلع ورقه های فلزی (حلبی) به هم اتصال می دهد تا چارچوبی بوجود آید که در داخل فرم و اندازه های آن شیشه های سه میلیمتری سفید و گاها به سلیقه مشتری رنگی یا مات قرار بگیرد.
از این رو آنچه که در نگاه اول به ذهن هر بیننده وه ندی خطور می کند این است که در ساخت آن چرا از شیشه و عمدتا بدون رنگ استفاده می شود و شاید این باشد که کسانی که جواهر آلات و پول خود را در وه ندی می گذاشتند علاوه بر اینکه می خواستند زیبایی جواهرات از بیرون مشخص باشد آن را برای نمایاندن ثروت و تفاخر به کار می بردند.
این رشته از صنایع دستی که خاص شهرستان سنندج استان کردستان است این روزها به دلیل عدم فعالیت دیگر هنرمندان و عدم استقبال مردم از آن به دلیل وجود رقبای دیگر از جمله جعبه های زیورآلات صنعتی آینده هنری خود را در دنیایی تار مجسم کرده و برای (فرای) مبهم خود، امروز اشک می ریزد.
اکنون تنها یک نفر از هنرمندان صنایع دستی سنندج و شاید کشور ذوق و هنر خود را در خدمت وه‌ندی سازی قرار داده و در خانه کُرد این شهرستان در گوشه ای نشته تا براساس سفارش هایی که از بانوان می گیرد جعبه های شیشه ای را برای زیبایی خانه های کُرد امروزی بسازد.
محمدطالب گنجی‌نسب در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه از 23 سالگی ساخت وه‌ندی سازی را شروع کرده ام اظهار داشت: این هنر را تنها با نگاه کردن به هنر بازمانده از استادان قبل خود یاد گرفته ام و اکنون پس از حدود سه دهه فعالیت بدون آنکه شاگردی داشته باشم به کار خود ادامه می دهم.
وی با اشاره به اینکه وه‌ندی سازی از مشاغلی همچون حکاکی، حلبی سازی و مسگری و معرق شیشه وام بهره مند شده است، اضافه کرد: وه‌ندی در زبان کردی به معنی چیزی که داخلش مشخص است و برای آنکه به معنای حقیقی خود برسد هنرمندان جعبه ها را با استفاده از شیشه و حلب ساخته اند و امروز نیز همان شیوه ادامه دارد.
گنجی نسب با بیان اینکه حلب براق و شیشه شفاف دلیلی برای زیباتر شدن جلوه داخل جعبه است، گفت: برای ساخت وه ندی ابتدا شیشه سه میلیمتری برای دیواره ها و حلب نیز برای قاب دور شیشه ها به صورت نوارهایی برش داده می شود.
آنچه که طراح و یا طراحان وه‌ندی به آن توجه داشته اند زیبایی ظاهری این جعبه بوده و استاد وه‌ندی سازی سنندجی در این باره معتقد است به همین خاطر در اتصالات آن از پیچ استفاده نشده است بلکه تمام اتصالات با استفاده از هویه و لحیم کاری انجام می شود.
وی یادآور شد: برای لحیم کاری از دو روش لحیم برقی و گازی برای کار با فلز و شیشه استفاده می شود شاید از دلایلی که هنرمندان به این هنر توجه کمتری دارند سرو کار داشتن با شیشه، حلب و مواد شیمیایی باشد.
این هنرمند سنندجی با اشاره به اینکه وه‌ندی سازی از صنایع دستی بومی و خاص شهرستان سنندج بود ولی در حال فراموشی است، اظهار داشت: حمایت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از این هنر در بخش های مختلف از جمله حضور در نمایشگاه های ملی و بین المللی، اعطای تسهیلات به هنرمندان علاقه مند فعالیت می تواند به احیای آن کمک کند.
او در خصوص حمایت های صورت گرفته از خود گفت: هشتمین سال عضویتم در بیمه هنرمندان صنایع دستی سپری می شود و علاوه بر اینکه در خانه کرد محلی برای فروش و ساخت وه‌ندی سازی در اختیار گرفته ام چند باری نیز از تسهیلات کم بهره صنایع دستی بهره مند شده ام.
محقق و پژوهشگر شغل های قدیمی استان کردستان که در مورد 50 حرفه قدیمی کردستان تحقیق کرده نیز معتقد است: وه‌ندی سازی در ایام گذشته شغلی مستقل نبود اما تمام حلبی سازها و چراغ سازهای شهر در فصول کم کاری و زمان هایی که سفارش می گرفتند اقدام به ساخت وه‌ندی می کردند.
فریدون حسین پناهی که در خصوص حلبی سازی استان کردستان کتابی را به چاپ رسانده است، گفت: 99 درصد پاتوق وه ندی سازها در سنندج محله ای بنام سرتهپوله بود که بین 10 تا 12 چراغ ساز در آن مشغول بکار بوده اند.
وی اضافه کرد: قدیمی ترین جعبه های وه‌ندی سازی به حدود 250 سال بیش باز می گردد و این جعبه ها عمدتا در خانه های اشراف زادگان، اغنیا و متمولان مورد استفاده قرار می گرفته است.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان هم در این ارتباط گفت: وه ندی جعبه ای شیشه ای است که با استفاده از سرب و قلع ورقه های فلزی(حلبی) به هم اتصال داده می شوند و چارچوبی بوجود می آید که داخل آن که به فرم و اندازه های مختلف هستند، شیشه قرار می گیرد.
اسعد ساعدپناه اظهار داشت: وه ندی یکی از رشته های صنایع دستی خاص استان است که پیشینه آن به دوره زندیه و قاجار بر می گردد و تا حدودی شبیه به میناخانه بندی است.
وی با بیان اینکه به دلیل اهمیت شیشه به عنوان یک ابزار خاص که در زندگی مردم مورد توجه قرار گرفته و کاربردهای مختلفی داشته است، اضافه کرد: تکنیک و روش ساخت شیشه های مورد استفاده در اروپا که با قرار گرفتن ورقه های فلز مس در اطراف شیشه ها انجام می شد و بعدها وارد فضای معماری نیز شد مورد اقبال عموم قرار گرفت.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان گفت: اهمیت آن نزد صنعتگران ایرانی هم که از طریق جاده ابریشم شیشه ها را وارد می کردند بیشتر شد و همین امر باعث گردید در فضای معماری ایران شیشه به عنوان یکی از مواد اولیه مورد استفاده قرار گیرد.
ساعد پناه افزود: در کنار آنها هنرمندان کردستان به دلیل اهمیت شیشه، وه‌ندی را که یکی از هنرهای اصیل و بومی و از ابداعات و نوآوری های استادکاران استان است، بوجود آورند.
وی یادآور شد: بیشترین کاربرد وه ندی به عنوان جعبه جواهرات و زیورآلات است که در زمان قدیم از اقلام پرکاربرد در جهیزیه عروس محسوب می شد.
ساعد پناه اظهار داشت: وه ندی نیز همانند بعضی از رشته های صنایع دستی به دلیل کاربردی نبودن آن جزو رشته های در حال منسوخ است چرا که نتوانسته خود را با سلیقه بازار امروز وفق دهد.
وی استفاده از حلبی به جای دیگر فلزات مانند مس و برنز و یا برنج را از دیگر معضلات این هنر اعلام کرد و گفت: برای رفع این مشکل لازم است که تحولاتی در حوزه کاربرد و نوع متریال آن انجام شود.
ساعدپناه اضافه کرد: برخی رشته های صنایع دستی اکنون به دلیل از دست دادن نقش کاربردی خود در زندگی روزمره در حال منسوخ شدن هستند که در این راستا برخی رشته های بومی و غیر بومی را در استان شناسایی کرده این تا بتوان با مستند نگاری، مستند سازی، مطالعه بر روی نقاط قوت و ضعف، حمایت از هنرمندان بازمانده، آن هنرها حفظ و در چرخه صنایع دستی استان و کشور نگه داشته شوند.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان اظهار داشت: همچنین تعریف کاربردهای جدید برای این هنرها با توجه به تغییر برخی فرهنگ های رفتاری جامعه، به روز رسانی در طراحی و اجرای آنها از دیگر برنامه های مورد نظر در ارتباط با صنایع دستی در معرض منسوخ شدن است.
به گزارش ایرنا، با توجه به اینکه وه‌ندی سازی یکی از رشته هایی است که روزگاری با شناخت موقعیت و سلیقه بازار و بهره مندی از ذوق و هنر هنرمندان کردستانی پا به عرصه صنایع دستی گذاشت بیش از دو قرن زینت بخش خانه ها بود، می توان گفت این روزها هم نیاز دارد تا از سوی هنرمندان و حمایت دستگاه های اجرایی سلیقه بازار امروز را برای بقا بشناسد.
هم اکنون بیش از 40 هزار نفر از هنرمندان کردستان در 45 رشته فعال صنایع دستی بومی و غیر بومی فعالیت می کنند.
هم اکنون پنح رشته بومی صنایع دستی کردستان شامل رشته‌های مسگری، اسلحه سازی، پلاس بافی، جل دوزی و قفل سازی غیر فعال شده است.
همچنین 12 رشته صنایع دستی بومی استان نیز شامل اُرسی‌سازی، گره‌چینی، قواره‌بری، چاقو سازی، سفیدگری، موج بافی، جاجیم بافی، نمد مالی، حجاری سنگ، چلنگری (آهنگری سنتی)، خراطی‌سنتی و وه ندی سازی در حال منسوخ شدن است.
کردستان دارای یک هزار و 520 اثر تاریخی شناسایی شده شامل آثار باستانی، غارهای طبیعی، درختان کهنسال، میراث منقول، قنات و مکان های طبیعی است که 878 اثر ثبت شده استان در فهرست آثار ملی شامل شامل 773 اثر غیر منقول (شامل آثار تاریخی، تپه، محوطه و بنا)، 20 مورد میراث طبیعی، 62 مورد میراث معنوی و 23 مورد میراث منقول و است.
گزارش از حسن حسین زاده
3034/9102
انتهای پیام /*