کارویژه ها و رونق صنایع دستی در هر برهه تاریخی با سنن، فرهنگ و الگوی زیست مردم تطابق معنایی و محتوایی دارد و تغییر الگوی زیست در گذر زمان موجب شده که بسیاری از صنایع دستی کارکردهای خود را از دست بدهند اما احیا و رمزگشایی از آن ها به عنوان بخشی از سرمایه فرهنگی و تاریخی، امری ضروری است.
هویت هر قوم و ملت در قالب کلیت جهانی شدن بر داشته های فرهنگی در پهنای تاریخ استوار است و صنایع دستی به عنوان بخشی از هویت اصیل و برخاسته از لایه های انسانی و ذوق و قریحه مردم در این راستا اهمیت زیادی دارد.
استان مرکزی به گواه تاریخ رد پایی از تمدن هفت هزار ساله ایران را در گذر زمان در آغوش دارد که حفظ و احیای آن امری ضروری است و از این رهگذر احیای صنایع دستی منسوخ شده به عنوان تبلور و تجسم عینی از هویت مردمان این دیار در دستور کار قرار دارد.
نگاهی گذرا به کتابچه هنرهای دستی و سنتی استان مرکزی نشان می دهد که بسیاری از رشته های صنایع دستی امروز از گردونه تولید خارج شده اند و پیوندها و مناسبات استاد و شاگرد در این رشته یا دیگر وجود ندارد و یا به شماره انگشت در مسیر زوال و فراموشی است به طوری که گاه با مرگ استادکار کورسو چراغ یک رشته هنرهای سنتی و دستی برای همیشه خاموش می شود.
نگاه دولت به صنایع سنتی و دستی به عنوان سرمایه ملی و فرهنگی است و از این منظر به احیای هنرهای در معرض زوال پرداخته و می کوشد این رشته ها را در کنار هنرهای نوین و تلفیقی جدید حفظ کند و جایگاه این هنر را از منظر اقتصادی و هویت فرهنگی رشد دهد.
صنایع دستی ضمن آنکه اشتغالزایی و تولید ثروت را با خود دارد از نظر زیباشناختی و انتقال مفاهیم فرهنگی و هنری نیز حائز اهمیت ویژه است به طوری که امروز آثاری از ایران همچون هنر قلمزنی روی مس استاد باباخانی از استان مرکزی با نام «آبگینه» در یونسکو به عنوان نمادی از ظرافت هنری ایران افتخارآفرین شده است.
برخی از هنرهای اصیل و پرکاربرد ایرانی را فقط در موزه ها می توان دید به همین دلیل برای توسعه و پیشرفت صنایع دستی و حفظ و احیای آن و به دنبال آن پیشرفت اقتصادی و فرهنگی کشور، توسعه کارآفرینی فرهنگی ضرورت دارد.
هنرمندان استان مرکزی در 110 رشته صنایع دستی فعالیت دارند و با تولید محصولاتی از این قبیل می توانند تصویر زیباتری از استان را به دنیا نشان دهند و ناگفته های فرهنگی و هنری این خطه را با بهترین شیوه و با زبان هنرهای ظریف ارائه دهند.
از 295 رشته صنایع دستی فعال در کشور، یک سوم آن ها از جمله دست بافت های داری، گلیم کف ساده، گل برجسته و لباف بافی، کیسه و کرباس بافی، قدک بافی، جاجیم بافی، آثار چوبی خراطی، ساز سازی، گره چینی و منبت مس چکشی، قلم زنی و رودوزی سنتی، مروارید دوزی، بخارا دوزی و سکه دوزی در این استان رونق دارد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی گفت: 11 رشته منسوخ صنایع دستی این استان در مدت پنج سال اخیر با هدف اشتغالزایی و حفظ هویت گذشتگان احیا شده است.
سیدمحمد حسینی افزود: این رشته ها شامل سفالگری، رودوزی سنتی، گره چینی چوب، جاجیم بافی، قدک بافی نیم ور، زره بافی، قدک بافی نراق، آینه کاری، ساخت ساز سنتی، میناکاری و تفرش دوزی است.
وی اظهار داشت: برای احیای صنایع دستی منسوخ شده در این استان هر سال چهار دوره آموزشی توسط 11 مربی برگزار شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی گفت: پنج هنر صنایع دستی استان که دارای اصالت و کیفیت است در فهرست فعالیت احیا قرار دارد.
حسینی افزود: برخی از رشته های قدیمی و اصیل صنایع دستی به دلایل مختلف نظیر فوت هنرمند، نداشتن بازار فروش و نبود مصالح اولیه در استان منسوخ شده بود که با تلاش و حمایت هدفمند این اداره کل احیا شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی افزود: صنایع دستی دارای ماهیتی مستقل و بومی است که توان اشتغالزایی دارد و با توجه به اینکه نیاز به سرمایه کمی دارد رونق آن در استان مد نظر است.
حسینی بیان کرد: هشت هزار هنرمند صنایع دستی در این استان فعالیت دارند و بیش از یک سوم رشته های فعال صنایع دستی در این استان وجود دارد.
وی اظهار داشت: صنایع دستی راوی هویت هر منطقه و یکی از عوامل موثر در نشر و ترویج آثار هنری فاخر است و به همین منظور هشت هزار 200 هنرآموز استان در رشته های مختلف آموزش کاربردی فرا گرفتند.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی نیز گفت: صنایع دستی و سنتی استان به دلیل برخورداری از ویژگی های بارز و قابلیت های منحصر به فرد توانایی ایجاد تاثیرات بلند مدت بر توسعه اقتصادی و اجتماعی منطقه را داراست.
قاسم کاظمی افزود: سفال برجک و نقاشی پشت شیشه از رشته های منسوخ شده استان مرکزی است که در فهرست ثبت میراث ناملموس قرار گرفته اند.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی اضافه کرد: تاریخ مصرف برخی رشته های صنایع دستی مانند ندافی جل و خورجین حیوانات گذشته و متقاضی برای این صنعت دستی وجود ندارد.
کاظمی ادامه داد: در گذشته حیوانات یکی از ابزار و وسایل مهم کشاورزی به شمار می رفتند و در کنار آن وسایل، ابزار و صنایع دستی رواج داشت اما امروزه استفاده از کمباین سبب شده تا این صنایع مانند ندافی، جل و خورجین ویژه حیوانات کاربرد نداشته باشد.
وی اظهار داشت: در قید حیات نبودن برخی استادکاران نیز باعث شده تا امکان احیا صنایع دستی نظیر نمد مالی ممکن نباشد و نبود استادان این رشته مربوط به دهه اخیر نیست بلکه مربوط به 40 سال گذشته است.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی گفت: سفال زرین فام و سفال سلطان آباد توسط هنرمند، «نشات السادات رضایی» در گذر 6 بازار تاریخی اراک در منزل قنبری با حمایت این اداره کل احیا شده است.
کاظمی افزود: استان مرکزی در رشته صنایع دستی شیشه گری سنتی هنرمند ندارد و هنرمندان این رشته به ورامین مهاجرت کرده اند و این رشته در شهرستان ساوه برای احیا نیازمند استادکار است.
وی اظهار داشت: کرباس بافی از رشته هایی سنتی نساجی استان مرکزی بشمار می رود که در کارگاهی توسط میراث فرهنگی استان در روستای صدرآباد ساوه مرکزی احیا شده و با همکاری استادکاری از تهران و تجهیز کارگاه، بهمن ماه امسال کارگاه گشایش می یابد.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی گفت: نقاشی پشت شیشه توسط هنرمند مجید فراهانی از فرزندان استاد محمد فراهانی از استادان نقاشی قهوه خانه ای در روستای آهنگران اراک راه اندازی شده است و این اداره کل پیگیر ثبت ملی این صنعت دستی است.
کاظمی افزود: 17 هزار صنعتگر در استان مرکزی در صنایع مختلف به صورت غیررسمی فعال هستند که هشت هزار و 500 نفر از آنان مجوز دارند.
وی با یادآوری اینکه، بیش از چهار هزار صنعتگر صنایع دستی استان زیر پوشش بیمه قرار دارند، افزود: با مصوبه اخیر مجلس شورای اسلامی موقعیتی مهیا شده که طیف گسترده تری از هنرمندان استانی از مزایای بیمه ای بهره مند شوند.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی اظهار کرد: برای فراهم کردن زمینه عرضه، معرفی و فروش صنایع دستی 12 بازارچه صنایع دستی در استان مرکزی با هدف حمایت و معرفی کارآفرینان دایر شده است و چهار بازارچه دیگر نیز تا پایان امسال راه اندازی می شود.
کاظمی بیان کرد: پروانه تولید انفرادی برای 6 هزار و 855 هنرمند صنایع دستی این استان و صدور و 264 کارت صنایع دستی برای صنعتگران این خط از فعالیت های انجام شده است.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی گفت: حمایت از صنایع دستی موجب گستردگی فرهنگ بومی است و صنعتگران این حوزه سرمایه های ملی محسوب شده که با توسعه صنایع دستی و ایجاد بستر برای صادرات هدفمند، اشاعه هویت ملی و میهنی را رقم می زنند.
کاظمی افزود: صنایع دستی باید به یکی از محورهای مهم درآمدزایی و محرک پایه در رونق حوزه گردشگری تبدیل شود و ایران را از اقتصاد تک محوری نجات دهد.
رضا چاوشی هنرمند میناکار استان مرکزی با هشت سال سابقه کار معتقد است: هنر میناکاری با قابلیت های کاربردی در زندگی روزمره مردم توانسته جایگاه خود را در اشتغالزایی و تولید ثروت بیابد و این اتفاق باید با کمی ظرافت و خلاقیت برای سایر رشته های صنایع دستی به ویژه رشته های منسوخ شده نیز رخ دهد.
وی افزود: استفاده از مواد اولیه مرغوب و مقاوم در برابر حرارت و برودت هوا و سازگار با محیط باعث شده تا تولیدات میناکاری برای خریداران علاوه بر جنبه تزئینی، مصرف کاربردی نیز داشته باشد و تلفیق هنر میناکاری با هنرهایی نظیر قلم زنی، خطاطی و خاتم کاری به این هنر جلوه داده و علاوه بر جلوه و زیبایی نقش کاربردی و مورد نظر خریداران را داده است.
این هنرمند صنایع دستی گفت: با احیا این رشته صنایع دستی در استان مرکزی اکنون 90 هنرجو سالانه به طور میانگین سه هزار قطعه اثر نفیس سنتی و دستی را تولید و روانه بازارهای مصرف داخلی و خارجی می کنند.
چاوشی افزود: محصولات میناکاری استان مرکزی به آمریکا، کانادا و کشورهایی اروپایی ارسال می شود و صادرات چمدانی در این حوزه رونق دارد.
علی اکبر محمدی از هنرمندان زره باف استان مرکزی می گوید: تولید زره و ابزار تعزیه برای طیف خاصی مانند تعزیه خوان ها قابل استفاده است اما با رونق هنر شبیه خوانی و همکاری صنایع دستی استان این صنعت احیا شده است.
وی افزود: 700 تا 800 قطعه در سال محصولات زره بافی شامل لباس، کلاه خود و کاسه کلاخود به سفارش شهرهای مذهبی از جمله قم و مشهد با همکاری 50 هنرجو تولید می شود.
این هنرمند زره باف اظهار داشت: تولیدات زره بافی در هنر تعزیه بیشترین کاربرد را دارد و بعد از انقلاب اسلامی و نیز با ثبت جهانی تعزیه، این هنر رونق گرفت و در نتیجه تولیدات این صنعت مورد اقبال واقع شد.
وی گفت: تولید وسایل و تجهیزات برای فیلم های پرمخاطب از جمله روز رستاخیز که شامل 300 زره جنگی، 500 قبضه و 500 عدد کلاخود را در کارنامه کاری خود دارد.
محمدی افزود: صادرات محصولات زره بافی به کشور ترکیه نیز بخشی از تلاش هایی است که با احیا این صنعت در استان مرکزی قابل توجه است.
هنرمند زره باف اراکی اظهار داشت: تولید برخی کلاهای فلزی باکاربرد در علامت های محرم بخش دیگری از رونق و احیا این صنعت درحال فراموش شده بوده است.
کارشناسان و دست اندرکاران امور فرهنگی و صنایع دستی استان مرکزی بر این باورند که احیای رشته های منسوخ شده صنایع دستی در صورتی حیات می یابند و اثربخش هستند که با فرهنگ روز همراه شده و به صورت هنرهای تلفیقی ماهیت و نمود جدیدی را از خود نشان بدهند.
آنان بر این باورند که هنر در همه زوایا و اشکالش شناسنامه فرهنگی هر خطه است و جان بخشی به رشته های منسوخ شده صنایع دستی با گفتمان و قالبی جدید می تواند مهر تایید پررنگ تری بر داشته های فرهنگی پیشینیان استان مرکزی باشد.
گزارش: معصومه ابراهیمی
6991/6013/
انتهای پیام /*