جوانمردی و عیاری از ویژگی های مردم این سرزمین بوده است و سیاحانی که از ایران زمین دیدن کرده اند , این روش و منش را ستوده اند . ابن بطوطه داستان زندگی ایرانیانی را که با آنها دیدار کرده و مردمی را که جوانمردی ها و شوخ طبعی ها و زیرکی ها و وارستگی ها و مهربانی های انان شیفته اش می ساخته را بیان داشته است . (ابن بطوطه ,1337)
از ویژگیهای روح ایرانی دلبستگی فراوان آنان به نیکی و داد است که در آیین های ایران پیش از اسلام , برآنها پافشاری شده است , برای نمونه در آیین مهر (میترائیسم )نیکی و داد از ویژگی های مهرو سلوک مهرگرایان به شمار می رود و در کیش زرتشت این دو خصوصیت از ویژگی های انسان فرهمند است . فردوسی این دو ویژگی را وجه تمایز فریدون شهریار آرمانی شاهنامه از دیگر مردمان می داند , آنجا که می گوید :

فریدون فرخ , فرشته نبود                        زمشک و زعنبر سرشته نبود
به داد و دهش یافت آن نیکویی                توداد و دهش که فریدون تویی

و هم چنین پندارو گفتار و کردار نیک , شعار زرتشتیان است و احادیث دیگر بسیاری در نزد ایرانیان مسلمان گواه از احترام به نیکی , جوانمردی و فتوت دارد . از این رو چنان که پیش از این گفته شد سلوک رفتار , جوانمردی و عیاری در میان ایرانیان به مرام فکری و مکتب هم تبدیل شد .