به گزارش ایرنا، کمتر کسی است که تکه پارچه، بقچه یا لحافی چهل تکه دوزی شده از میراث مادر بزرگ را ندیده یا به ارث نبرده باشد، تکه ای از پارچه منقّش به تکه تکه از ذوق گذشتگان که گام به گام قوام یافته و به روزگار ما رسیده است.
امروز رشته های سنتی صنایع دستی نیاز به شناسایی دقیق و احیای مجدد دارد و در استان سمنان یکی از این رشته ها چهل تکه دوزی است که هنرمندانش بیشتر
در شهرهای سمنان، شاهرود و دامغان فعالیت دارند.
ادامه صنایع دستی به هنرمندان آن وابسته است و نیاز این هنرمندان حمایت واقعی، توجه به بیمه و ارایه تسهیلات، تامین کارگاه برای آموزش، تبلیغات برای جذب هنرآموز، کمک به ماندگاری هنرجویان با معرفی آثار آنان، ارایه تولیدات هنری در نقاط گردشگرپذیر و نگاه عادلانه و متناسب با هر رشته ای است.
هنر چهل تکه دوزی در بسیاری از نقاط ایران رواج داشته و دارد و نام آن از شهری به شهر دیگر نامی متفاوت دارد که خاتمی دوزی، لندره دوزی و تکه دوزی یا چِل تیکّا، نام های دیگر این هنر هستند.
چهل تکه دوزی دوختی است که قدمت بسیاری دارد و آن گونه که شواهد تاریخی نشان می دهد، می توان دوران سلجوقی را سرآغازی برای این هنر دانست.
در هنر چهل تکه دوزی هنرمند با استفاده از سوزن و نخ، تکه های کوچک پارچه را به یکدیگر متصل می کند تا اثر هنرمندانه ای خلق شود، امروزه کار چهل تکه دوزی برای مصرف روزمره به شکل رومیزی، کیف، جای دستمال کاغذی، سرویس آشپزخانه و روتختی درآمده تا رونق آن از شکل سنتی با زندگی امروزی پیوند بیشتری بخورد.
هنر چهل تکه دوزی از هنرهای سنتی در شاخه رشته های دوخت و دوز است که از دیرباز در میان بانوان و مادران خوش ذوق ایرانی رواج داشته و هنری از به هم دوختن چهل تکه از رنگ‌ها و خاطره هاست و فرآیندی است که طی آن قطعات ریز و درشت و رنگارنگ پارچه های مختلف به یکدیگر دوخته می شوند و چون تکه های بسیار زیادی از این پارچه ها و قطعات در کنار هم قرار می گیرند، به آن چهل تکه می گویند.
جاذبه یک اثر چهل تکه در رنگارنگی و تنوعی است که در پارچه های به کار رفته در آن وجود دارد و همین ویژگی است که هنر چهل تکه دوزی را به ذوق و هنر بافنده نزدیک می کند و گاه باعث می شود چهل تکه هر منطقه ای رنگ و بویی برخاسته از ذوق مردمان بومی همان منطقه به خود بگیرد.
در قالب ساخت چهل تکه، هر کدام از پارچه ها و قطعات می توانند حرف هایی برای گفتن داشته باشند و چه بسا هر قطعه سرگذشتی پر فراز و نشیب طی کرده است تا در نهایت در کنار قطعات دیگر به صورت یک چهل تکه بتواند نیازهای مختلفی را تامین کند و برای مصارف گوناگونی مانند لحاف، روتختی، و در شکل زندگی امروزی در قامت کوسن، پرده و تابلوی تزئینی خانه ها، جلادهنده زندگی و حیات انسان را زینت بخشد.
چهل تکه دوزی در قالب دوخت رودوزی قرار می گیرد و شواهد تاریخی حکایت از رواج رودوزی ها در دوران ایران باستان دارد، این نوع دوخت از گذشته در ایران رایج بوده است.
با این حال تاریخ مشخصی برای پیدایش آن در دست نیست، اما آثار باقی مانده در موزه های ایران باستان ، حکایت از رواج خاتمی دوزی در دوره سلجوقی دارد.
موارد استفاده چهل تکه دوزی در تاریخ و در شکل امروزی عبارت است از رویه لحاف، رویه کرسی، رختخواب پیچ، سجاده، رویه پشتی، روقوری، روتختی، کوسن، پشتی، رومبلی، پرده های مختلف، بقچه سوزنی و تابلوهای تزئینی.
یکی از ویژگی های هنر چهل تکه دوزی ابزار ساده کار است که متناسب با ویژگی های هر منطقه متفاوت بود و از سوی دیگر انگیزه تولید چهل تکه نیز متفاوت بود، گاهی نیازی اقتصادی را برطرف می کرد و گاهی برای استفاده شخصی و صرفه جویی در هزینه ها تهیه می شده است و گاهی وسیله ای است برای پر کردن اوقات فراغت و برخی آن را به عنوان هدیه ای دست ساز و نتیجه ذوق شخصی برای عزیزداشت کسی به وی هدیه می دهند.
چهل تکه نماد و تاریخچه ای مصور است که اطلاعات فرهنگی اقوام را در خود دارد و می تواند زمینه ای برای مطالعات فرهنگ بومی باشد که در خدمت دیدگاه های فرهنگی، اجتماعی و دینی باشد.
چهل تکه دوزی به ظاهر هنری ساده و محصولی مادی برای پاسخ به نیازهای اولیه زندگی سنتی در گذشته بوده که نیازهای معنوی و روحی بافنده را در خود نهفته دارد، در واقع در منسوجات گذشته می تواند نمادهایی از کارکرد معنوی فرهنگی را جست و جو کرد.
استفاده از چهل تکه در زندگی امروز علاوه بر ادامه کارکرد گذشته به عنان روپوشی برای کوسن و رومبلی، می تواند به صورت تابلوهای زینتی و شاخه ای هنری که حتی رویه انتزاعی به خود بگیرد نیز تداوم بیابد.
**بازاریابی بهترین کمک به چهل تکه دوزی
هنرمند رشته چهل تکه دوزی در گفت و گو با ایرنا افزود : برخی نقاط استان به شدت گردشگرپذیر است، بهترین کمک به صنایع دستی، ایجاد مکان هایی برای فروش تولیدات در همین نقاط گردشگرپذیر است.
زهرا ابراهیمی با اشاره به این که ارایه تسهیلات و بیمه برای هنرمندان صنایع دستی باید جدی گرفته شود، خاطرنشان کرد: اگر از هنرمند چهل تکه دوزی حمایت نشود، هنرمندان دلسرد و از این هنر دور می شوند.
وی ریزش فراگیران این هنر دستی را یکی از مشکلات آموزش فراروی این رشته سنتی برشمرد و بیان کرد : علاقه مندان به یادگیری چهل تکه دوزی ابتدا با دیدن محصول به این رشته علاقه مند می شوند ولی حدود ۵۰ درصد آن ها در بدو ورود به کار منصرف می شوند.
این هنرمند سمنانی تصریح کرد : هنرآموزان باید صبوری لازم برای این رشته هنری داشته باشند زیرا تنها با حوصله و ذوق می توان وارد این رشته شد.
** ورود آموزش چهل تکه دوزی به مدارس
هنرمند چهل تکه دوزی دیگری از سمنان در گفت و گو با ایرنا افزود : در این استان طرح ایران مهارت اجرا و در قالب آن به دانش آموزان رشته های نظری دوره متوسطه یک مهارت ارایه می شود که در دامغان چهل تکه دوزی از این رشته هاست.
سمیه رنگریز با اشاره به ارایه آموزش به ۵۰ نفر همراه با مدرک پایان دوره چهل تکه دوزی از سوی آموزش فنی و حرفه ای، بیان کرد : در دامغان رویکرد جوان ها به این رشته خوب است ولی باید برای بازار فروش آن فکری کرد.
**چهل تکه دوزی و قابلیت همزیستی با زندگی امروز
رنگریز با اشاره به این که از تولیدات چهل تکه دوزی می توان برای استفاده در گوشه و کنار زندگی روزمره استفاده کرد، گفت : با کمی خلاقیت از چهل تکه دوزی می تواند به عنوان رودوزی کوسن، ابزار و لوازم آشپزخانه استفاده کرد.
وی یادآور شد : ورود تولیدات چهل تکه دوزی به بخش مصرفی زندگی به عنوان رودوزی ابزار و لوازم مختلف، بازار لازم برای این رشته هنری تامین می شود و از سوی دیگر از تولیدات هنری می توان به عنوان ابزارهای تزئینی بهره برد.
این هنرمند صنایع دستی با اشاره به این که هنرجو وقتی شاهد فروش تولیداتش باشد برای ادامه حیات رشته ای مانند چهل تکه دوزی انگیزه قابل توجهی است، اضافه کرد : چهل تکه دوزی رشته سنتی احیا شده است و باید به هر بهانه برای آن بازار تامین شود.
** چهل تکه دوزی نیازمند تبلیغات
هنرمند دامغانی رشته چهل تکه دوزی با اشاره به این که اکنون تبلیغات برای این رشته احیا شده به صورت چهره به چهره است، گفت : یکی از راهکارهای کمک به این دست رشته ها این است که ادارات از تولیدات این رشته هنری به عنوان هدیه استفاده کنند.
رنگریز با اشاره به وجود طرح های سنتی در رشته های چهل تکه دوزی، اضاف کرد : در الگوهای امروزی هنرمند به الگو و تکنیک هایی نیاز دارد که محاسباتی است و این شکل هنوز بین مردم جا نیفتاده و جامعه از چهل تکه دوزی تصوری سنتی دارد.
** حمایت از چهل تکه دوزی شعار نباشد
هنرمند شاهرودی رشته چهل تکه دوزی تامین مکان فروش تولیدات صنایع دستی را از سوی مسوولان خواستار شد.
زهرا ابراهیمی با اشاره به تولید چهل تکه از ۲ روش دست دوز و چرخ دوز، افزود : نوع دست دوز که قیمت بیشتری دارد بیشتر مورد علاقه هنردوستان است و نوع چرخ دوز که محصول ارزان تری دارد می تواند برای مصارف عادی تر استفاده شود.
وی خاطرنشان کرد : در برخی تولیدات از نقاشی به عنوان الگوی چهل تکه استفاده کردم و این رشته در صورت وجود ذوق هنرمند، می تواند زمینه نوآوری و ترکیب با دیگر شاخه های هنری را داشته باشد.
این هنرمند توجه متعادل به همه رشته های صنایع دستی را خواستار شد و افزود : هنرمند صنایع دستی برای بیمه شدن مشکلات زیادی دارد و من پس از سالها فعالیت بیمه خویش فرما هستم.
** اجاره بهای سنگین باعث تعطیلی کارگاهم شد
ابراهیمی با اشاره به هزینه بالای اجاره برای کارگاهش، گفت : به همین دلیل کارگاهم را تعطیل کردم و در خانه به تولید یا آموزش مشغول هستم.
وی تاکید کرد : اگر هنرمندان صنایع دستی تشویق شوند کارشان نتیجه بخش می شود، یکی از آثار من تا مرز دریافت نشان ملی رفت و باید حمایت بیشتری می شد.
**صنایع دستی ظرفیت توسعه گردشگری سمنان است
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سمنان با اشاره به منحصر به فرد بودن برخی شاخه های صنایع دستی در این استان ،افزود : این رشته ها در بخش صنایع دستی برند هستند و باید در مرحله بعد برای استان عاملی برای برندسازی باشند.
محمد جهانشاهی با بیان این که به برخی رشته های صنایع دستی مانند چهل تکه دوزی که احیا شده باید بهای بیشتری داده شود، خاطرنشان کرد : همگرایی بین هنرمندان صنایع دستی و هماهنگی بین بخشی مهمترین نیاز برای ادامه حیات رشته های خاص صنایع دستی است.
وی با بیان این که میراث فرهنگی سمنان دغدغه جدی برای احیا و حفظ صنایع دستی بومی استان دارد، گفت : زیر ساخت های سخت افزاری و حمایت های فرهنگی از شاخه های در دست احیای صنایع دستی در استان با جدیت دنبال می شود.
جهانشاهی بر تشکل گرایی در حمایت از رشته های صنایع دستی مانند چهل تکه دوزی تاکید و اضافه کرد : صنعتگران هنرهای سنتی در سیاستگذاری و اجرا باید مشارکت کنند و در احیای رشته خود نقش آفرین باشند.
مدیرکل میراث فرهنگی سمنان با اشاره به این که ۲۰ مکان به عنوان کارگاه، مکان تولیدی یا مکان آموزشی در استان در اختیار هنرمندان صنایع دستی قرار دارد، افزود : سیاست این بخش در حمایت در رشته هایی است در حال شکوفایی هستند و امکان بازاریابی بهتری دارند.
** چهل تکه دوزی به رویکرد تکمیلی- تلفیقی نیاز دارد
سرپرست معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی سمنان درباره حیات هنرهایی مانند چهل تکه دوزی در این استان، گفت : شرط اصلی حیات این دست هنرهای سنتی ایران آمیختن سنت با نوآوری است.
همایون جورابلو تاکید کرد : شهروندان امروزی در کنار علاقه به هنرهای سنتی، به رویکرد امروزی هنر نیاز دارند و در خرید مردم نیز این مساله مشهود است.
وی با بیان این که هنرمندان صنایع دستی و دوزندگان چهل تکه باید به سمت نوآوری و امروزی کردن این هنر حرکت کنند ، افزود: رویکرد تکمیلی- تلفیقی می تواند حیات دوباره به چهل تکه دوزی و بقیه هنرهای سنتی ببخشد.
سرپرست معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی سمنان بیان کرد : امروز ترکیب کار هنری چرم با سفال یا نمد با چرم، رنگ و رویی دوباره به این هنرها بخشیده و درباره چهل تکه هنرمندان باید با نوآوری، کاربردهای تازه متناسب با زندگی امروز برای هنر خود بسازند.
** چهل تکه دوزی راهکار تازه ای برای اشتغال زنان
سرپرست معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی سمنان در گفت و گو با ایرنا خاطرنشان کرد : یکی از سیاست های کشور در توسعه صنایع دستی، انتقال هنرهای سنتی از شکل کارگاهی به داخل خانه هاست.
همایون جورابلو اضافه کرد : این سیاست باعث موفقیت و توسعه هنر در کشور چین شده و می تواند نسخه کاربردی برای هنرهای صنایع دستی ایران باشد.
وی به اشتغال زنان از طریق هنرهای سنتی مانند چهل تکه دوزی اشاره و بیان کرد : زنان در خانه ها در اوقات خالی خود می توانند به هنر ماندگاری مانند چهل تکه دوزی و یا هنرهای مورد علاقه خود بپردازند و بدون هزینه برای ایجاد کارگاه، به حیات این رشته های هنری کمک کنند.
جورابلو ادامه داد : دیگر سیاست میراث فرهنگی برای رشته های هنری منسوخ شده و یا در حال منسوخ شدن این است که با شناسایی و دعوت از استادکار، به برگزاری کارگاه های آموزشی در استان بپردازد و یا علاقه مندان به رشته ای خاص را برای آموزش به استادکار مربوطه راهنمایی کند.
** احیای رشته های صنایع دستی نیازمند تسهیلات
سرپرست معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی سمنان با اشاره به این که برای تشویق علاقه مندان به هنرهای سنتی می توان تسهیلات بانکی ارایه کرد، افزود : این نهاد با تامین زمینه برگزاری کارگاه از طریق تامین استادکار و مکان کارگاه، به احیای دوباره این رشته های هنری فراموش شده می پردازد.
همایون جورابلو با بیان این که باید جوانان را به هنرهای سنتی مانند چهل تکه دوزی علاقه مند کرد ، افزود : مشکل احیای هنرهای سنتی این است که در برخی رشته هنرآموز وجود ندارد که برای رفع این مشکل باید تبلیغات بیشتری در دستور کار قرار بگیرد.
اکنون از ۲۵۰ رشته صنایع دستی موجود در کشور ۸۰ رشته در سمنان وجود دارد که از این تعداد ۵۰ رشته صنایع دستی در این استان فعال است.
۶۱۰۳/۶۰۲۶
انتهای پیام /*