گردشگر خارجی هنوز از سفر بازنگشته که متوجه می شود سوغاتش را به قیمت های بسیار گزافی خریده و برای غذای ایرانی ۲ برابر نرخ معمول پول داده است!
در سفر به کرمان بخش زیادی از آثار باستانی و جاذبه های طبیعی را ندیده در حالی که در برنامه سفر به آنها گفته شده بود تمام جاذبه های مهم و زیبای شهر را خواهند دید، در شیراز از مکان های تاریخی مهم دیدن نکرده و در اصفهان صنایع دستی را گران خریده است! خودتان را جای او بگذارید. اگر شما بودید چه حسی پیدا می کردید؟ حتی اگر به زیباترین و ارزان ترین کشور دنیا سفر کرده باشید که دارای یکی از غنی ترین تمدن های دنیا و تاریخی چند هزارساله باشد، آیا نسبت به آن کشور و سفری که داشتید حس بدی پیدا نمی کردید و به هموطنان تان نمی گفتید هرگز به آن کشور سفر نکنند؟!
همواره در مراسم مختلف و از سوی مقامات بلندپایه دولتی و گردشگری عنوان می شود راهنمایان سفر، سفیران فرهنگی کشورها هستند و این راهنمایان سفر هستند که بدون واسطه با گردشگران جهانی ارتباط برقرار کرده و تصویر ذهنی آنها را از کشورمان تغییر می دهند. با این وجود گاهی همین سفیران فرهنگی، متخلف بوده و در مواردی سر گردشگران خارجی کلاه می گذارند!
گفته می شود برخی از راهنمایان گردشگری ایران مرتکب تخلفاتی در سفر می شوند. محصولاتی مانند فرش و صنایع دستی را گران تر از نرخ واقعی به گردشگران خارجی می فروشند و از فروشندگان صنایع دستی حق کمیسیون های کلان می گیرند. به ویژه این اتفاقات بیشتر در شهر جهانی صنایع دستی، یعنی اصفهان رخ می دهد. در برخی از رستوران های کشور نیز با توافق راهنمای سفر، فاکتورهای غذا با مبلغی بیش از نرخ اصلی غذا صادر می شود.
همچنین مشاهده شده برخی از راهنمایان سفر دچار اعتیاد شده اند در حالی که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آزمایش اعتیاد را فقط برای صدور کارت راهنمای سفر ضروری دانسته؛ نه برای تمدید آن.
به عقیده بسیاری از راهنمایان سفر مشکل اصلی رعایت نکردن حقوق آنها از سوی آژانس های گردشگری است که برخی راهنمایان گردشگری را ناچار به انجام چنین تخلفاتی می کند. با این همه به نظر می رسد مشکل اصلی، نبود نظارت مناسب روی اقدامات آژانس های گردشگری و فعالیت راهنمایان سفر از سوی نهادهای متولی است.
متخلفان اصلی آژانس ها هستند
به عقیده فعالان گردشگری و راهنمایان سفر، علت اصلی تخلفات گردشگری شیوه پرداخت دستمزد از سوی آژانس های گردشگری است. این آژانس ها به دلیل نیاز مبرم راهنمایان سفر به کار، آنها را مجبور می کنند کمتر از میزان تعیین شده و به تصویب رسیده از سوی دولت، دستمزد دریافت کنند.
محمد نوروزی، کارشناس و فعال گردشگری در گفت و گو با «گسترش تجارت» اظهار کرد: دلیل اصلی تخلفات راهنمایان گردشگری، آژانس های گردشگری هستند، چراکه برخی آژانس های گردشگری پول راهنمایان را به موقع نمی دهند و حقوق آنها را کم می دهند.
او افزود: آژانس های گردشگری می دانند راهنمایان سفر نیاز به کار دارند و دستمزد آنها را کمتر از میزان واقعی تعیین می کنند و به دلیل تقاضای زیاد از سوی راهنمایان سفر و عرضه کم در زمینه کاری آنها، راهنمایان گردشگری به ناچار با مبلغ خیلی کمتر از حق واقعی خود با آژانس های گردشگری توافق می کنند.
حق کمیسیون های کلان
نوروزی درباره تخلفات راهنمایان گردشگری همچنین گفت: راهنمایان گردشگری گاهی کمیسیون های غیراستاندارد از فروشندگان صنایع دستی دریافت می کنند. به عنوان نمونه برخی فروشندگان صنایع دستی ۵۰ تا ۶۰ درصد حق کمیسیون برای محصولاتی مانند فرش و دیگر صنایع دستی به راهنمایان سفر می دهند.
او گفت: فروشندگان این ۶۰ درصد حق کمیسیون را به مبلغ فرش اضافه می کنند و آن را ۶۰ درصد گرانتر به گردشگر خارجی می فروشند.
گردشگر پس از بازگشت به کشور خود و بررسی نرخ اصلی صنایع دستی پرفروش مانند فرش درمی یابد آن را ۶۰ درصد بیشتر از مبلغ واقعی خریداری کرده است.
نوروزی درباره دیگر تخلفات راهنمایان گردشگری اظهار کرد: عمده ترین تخلفات راهنمایان گردشگری در حوزه فروش است.
از سوی دیگر در رستوران ها اگر فاکتور غذا ۲۰۰ هزار تومان باشد، به مبلغ ۵۰۰ هزار تومان ارائه می شود و به عنوان نمونه خورش قیمه به مسافر می دهند اما نرخ کباب سلطانی را برای او حساب می کنند و بقیه پول را جیب خودشان می گذارند.
وی با تاکید بر اینکه آژانس های گردشگری پول راهنمایان را نمی دهند و آنها مجبورند از جایی هزینه های خود را تامین کنند، بیان کرد: راهنمای سفر شغلی فصلی بوده و در تمام ایام سال کار برای آن وجود ندارد و به دلیل نبود ساز و کارهای قانونی لازم هیچ نظارتی روی قراردادها و نحوه پرداخت پول از سوی آژانس های گردشگری به راهنمایان سفر وجود ندارد.
این فعال گردشگری افزود: بسیاری از راهنمایان سفر متخلف اگر دستمزد واقعی و مناسبی دریافت کنند هرگز دست به تخلف نمی زنند. در واقع آنها مجبور هستند چنین تخلفاتی انجام دهند تا هزینه های خود را تامین کنند.
او با اشاره به اینکه بیشترین اجناسی که راهنمایان سفر به گردشگران می فروشند صنایع دستی است، اظهار کرد: بیشترین تخلفات راهنمایان سفر در اصفهان رخ می دهد، چراکه بیشترین محصولات صنایع دستی در این شهر تولید شده و پر رونق ترین بازار صنایع دستی متعلق به آن است.
فروشندگان صنایع دستی اصفهان نیز کمیسیون های بالایی برای راهنمایان سفر در نظر می گیرند تا محصولات خود را به گردشگران خارجی بفروشند.
نوروزی گفت: اگر با یک گردشگر خارجی به اصفهان سفر کنید گاهی پیش می آید که فروشندگان صنایع دستی شما را ترغیب می کنند با دریافت کمیسیون محصولات صنایع دستی آنها را به گردشگر خارجی بفروشید و سماجت بسیاری به خرج می دهند تا راهنمایان گردشگری را راضی به همکاری کنند. او ادامه کرد: گاهی نیز راهنمایان سفر گردشگران را به بازدید مکان های گردشگری کمتری نسبت به آنچه در برنامه سفر گنجانده شده، می برند.
نوروزی درباره معضل نبود نظارت روی فعالیت های آژانس های گردشگری و راهنمایان سفر اظهار کرد: روی فعالیت های راهنمایان سفر کم و بیش نظارت وجود دارد اما بر فعالیت آژانس های گردشگری هیچ نظارتی وجود ندارد.
نظارت بر عهده تعزیرات است
به گفته رئیس هیات مدیره جامعه راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی نظارت بر فعالیت های صنایع دستی بر عهده سازمان تعزیرات بوده و تشکل های خصوصی نمی توانند وظیفه نظارتی را بر عهده بگیرند.
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز موظف است بر فعالیت های راهنمایان سفر نظارت و به تخلفات رسیدگی کند.
مسعود عبداللهی در گفت وگو با «گسترش تجارت» اظهار کرد: ما به عنوان تشکل راهنمایان گردشگری چه اقدامی می توانیم انجام دهیم؟ ما نهاد نظارتی نیستیم و نظارت بر عهده تعزیرات است و آنها باید روی فعالیت های فروشگاه های صنایع دستی نظارت کنند.
او افزود: ممکن است تعداد محدودی از راهنمایان گردشگری تخلف کنند، اما انگ تخلف بر تمام راهنمایان سفر زده می شود اما ما هم بسیار خشنود می شویم اگر نظارت روی کالاها و فروشندگان داشته باشند.
عبداللهی بیان کرد: در تشکل های خصوصی بحث نظارتی وجود ندارد، اما مشکلات راهنمایان گردشگری برطرف و دوره های آموزشی برای آنها برگزار می شود.
تلاش می کنیم حقوق راهنمایان گردشگری در زمینه قراردادهای کاری و دستمزد آنها رعایت شود.
او در ادامه با بیان اینکه تخلفات ویژه راهنمایان گردشگری نیست، اظهار کرد: در همه صنف های کشور تخلف می شود و ما به عنوان یک بخش کوچک خصوصی نیرو به میزان کافی نداریم که روی اقدامات راهنمایان گردشگری، نظارت داشته باشیم.
عبداللهی بیان کرد: اگر موردی از تخلفات راهنمایان سفر به ما گزارش شود، پیگیری خواهیم کرد. اگر از یک راهنمای سفر مستندی وجود داشته باشد ما می توانیم پیگیری کنیم که مشکل چه بوده است.
او درباره علت وقوع تخلفات از سوی راهنمایان گردشگری اظهار کرد: درحال حاضر هیچ قرارداد کاری بین راهنمایان و آژانس های گردشگری وجود ندارد.
رئیس هیات مدیره جامعه راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی گفت: تصور می کنم نظارت در حوزه صنایع دستی و گردشگری بسیار کم است و از اینکه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به وزارتخانه تبدیل شود استقبال می کنیم چراکه از این طریق نظارت بر حوزه های مختلف صنایع دستی و گردشگری کشور نیز به طور اصولی و درست انجام می شود.
او افزود: مشکل تنها نبود نظارت بر فعالیت راهنمایان گردشگری نیست، بحث نظارت بر بهداشت غذای مکان های بین راهی و رستوران ها و بهداشت دستشویی ها نیز بسیار مهم است و درحال حاضر نبود نظارت بر حوزه های مختلف گردشگری مشکلات بسیاری را ایجاد کرده است.
عبداللهی درباره اینکه گفته می شود جامعه راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی هرگونه تخلف از سوی راهنمایان سفر را انکار می کند، بیان کرد: ما به صورت واسطه ای بین آژانس های گردشگری و راهنمایان سفر قرار گرفته ایم و هرگونه تخلفی چه از سوی آژانس های گردشگری و چه از سوی راهنمایان سفر به طور مکتوب به ما ابلاغ می شود و پیگیری می کنیم. موارد زیادی نیز وجود داشته که هرگز انکار نکرده ایم. اگر راهنمایی نسبت به یک آژانس یا راننده یا هر مورد دیگری اجحاف کرده باشد از وی بازخواست و در عین حال که تلاش می کنیم حقوق آنها را حفظ کنیم، اگر تخلفی انجام دهند نیز با آنها برخورد می کنیم.
سخن پایانی
راهنمایان سفر فقط سفیران فرهنگی کشورها نیستند، بلکه نماینده صنفی از فعالان گردشگری هستند که تخلف عده ای هرچند محدود منجر به بدنامی تمام این صنف می شود و تخلفات آنها تبلیغات منفی در زمینه گردشگری کشور را در عرصه جهانی به همراه دارد. به گفته مدیران دولتی، راهنمایان سفر وظیفه ای حساس و مهم بر عهده دارند و اگر تخلف کنند صنعت گردشگری کشور را به خطر می اندازند بنابراین نظارت روی عملکرد آنها و در عین حال رعایت حقوق راهنمایان گردشگری بسیار مهم است.