در 20 كيلومتري جنوب غربي شهر كويري يزد، در دامنه شيركوه، ساليان سال است مردماني زندگي مي‌كنند كه به بركت اين كوه سرافراز، طراوتي متفاوت به شهرشان هديه شده است و اين شهر جايي نيست جز «تفت».

روزنامه توریسم:«تفت» در اوج زيبايي، چون نگيني بر تارك كوير مي‌درخشد. تفت شهر بزرگي نيست، اما مي‌توان گفت كه ييلاقي‌ترين شهر استان يزد است. طبیعت گردان حرفه‌ای و کوهنوردان قدیمی، فصل بهار را مناسب‌ترین زمان صعود به قلعه 4075 متری شیرکوه می‌دانند؛ اگر به یزد بروید و از آنجا به سمت تفت و بعد خودتان را به «ده بالا» برسانید، آن وقت باید مطمئن باشید به یال جنوبی شیرکوه، کوهی که واقعاً شبیه شیری خفته است، نزدیک شده‌اید و می‌توانید در یک صبح دل انگیز، از دره‌های پایین کوه، ارتفاع بگیرید و به سمت دیواره‌های مرتفع شیرکوه صعود کنید. این مسیر، پر از تپه‌های بزرگ است و به شیب بسیار تندی می‌رسد که تا اواسط بهار پوشیده از برف است. وقتی به انتهای شیب برسید، یعنی بر بلندی‌های شرقی شیرکوه ایستاده‌اید. شما هوای خوب و عظمت طبیعت را در شیرکوه تجربه خواهید کرد. اگر کاربلد باشید یا با یک گروه نسبتاً حرفه‌ای عازم شیرکوه شده باشید، صعودتان نباید از 7 ساعت بیشتر طول بکشد.

منطقه شیرکوه، قله معروف دیگری هم دارد که برای کوهنوردان آشناست؛ «تزرجان» به ارتفاع 3972 متر در جنوب شرقی قله شیرکوه قرار گرفته و مشهور است که عظمت شیرکوه را فقط زمانی می‌شود درک کرد که بر فراز «تزرجان» ایستاده باشی و به آن نگاه کنی.
البته صعود به تزرجان آسان نیست و لازم است با فنون سنگ نوردی آشنا باشید. برای رفتن به تزرجان، باز هم باید خودتان را به شهرستان تفت برسانید و از آنجا به آبادی تزرجان بروید. حالا پای دیواره با شکوه قله ایستاده‌اید و می‌توانید از دره افشار آباد، به پناهگاه تزرجان بروید و بعد از کمی استراحت، برای فتح قله مهیا شوید.
برج صخره‌ا‌ی تزرجان برفراز آبادی این روستا قرار دارد. تزرجان، قله‌ای است که از هر سو توسط دیواره‌ها و دهلیزهای سنگی پوشیده شده و از سمت تیغه شمالی، به شانه 3900 متری شمالی و سپس از طریق گردنه‌ای صخره‌ای، به قله مخروطی برفخانه و از سمت جنوب، به میله‌های فریدونی محدود می‌شود.

در پيچ و خم دره‌هاي ناشناخته: زيبايي خيره كننده اين دره‌ها در كنار مهمترين آّبشار كوير مركزي و آّب‌هاي خروشان شيركوه، منطقه زیبای «گاهان» شهرستان تفت را به تفرجگاه بزرگ كوير ايران تبديل كرده است؛ تا به چشم خود نبینید، باور نخواهید کرد که در قلب کویر ایران و در همسايگي عروس کویر، دره‌ای با دیواره‌های بیش از ۲۰۰ متر با 7 دره فرعي و آبشارهای کوچک و بزرگ و آبی به زلالی اشک چشم وجود دارد.

آب‌هاي خروشان شيركوه از ارتفاعات 4 هزار متري پايين مي‌آيد و با گذر از ييلاقات ده بالا و طزرجان، به سمت دره‌ها جاري مي‌شود و در ارتفاع بالاي 70 متر، به صورت آبشار پايين مي‌ريزد.«گاه» در زبان پارسی قدیم، به معنی شادی و دره «گاهان» یا دره «شادی»‌ها، دره‌ای است که در زمان‌های دور، ساكنان كوير، جشن‌های عروسی و مراسم‌ شادماني خود را در آنجا برپا می‌داشتند.
دره «گاهان» در پايين دست شيركوه، از 7 دره فرعی تشکیل شده که عبارتند از دره اصلی، دره خشک، دره آلبالو، دره آب پلنگ، دره لا انار، دره آبشار و دره باد گز. اين دره‌ها در كنار مهمترين آبشار استان يزد، در ميان كوه‌هاي سر به فلك كشيده شيركوه، بهشت كوچكي را در اعماق كوير پديد آورده است.

شگفتی‌های تفرجگاه کویر: دره اصلی دره «گاهان»، محل آبریز سایر دره‌های فرعی است كه در هر يك از دره‌هاي آن، چشمه‌هاي متعددي جاري است. اين دره و تفرجگاه كوير، دارای یک محوطه باستانی به نام قلعه «پهلوان بادی» است که بر بلندای صخره‌ای عظیم و سترگ، در سالیان دور مأمن شخصی به همین نام بوده که از ديرباز، افسانه‌های زیادی در مورد وی بر زبان مردم محلي جاري بوده است، اما وجه تمايز اين دره، شكل بسيار بدیع ومنحصر به فرد سنگ‌ها، دیواره‌ها و طرز قرار گرفتن آنهاست که از این نظر، «گاهان» را در شمار مناطق بسیار مساعد سنگنوردی در اشکال مختلف آن قرار می‌دهد، به طوری که محال است پاي سنگنوردی به این منطقه باز شود و بخواهد از آن دل بكند.
اين دره زيبا نیز كه در مسير جاده ابركوه قرار دارد، به تفرجگاه مردم يزد و شهرهاي اطراف تبديل شده و در طول سال، ميزبان بسياري از گردشگراني است كه به اين منطقه سفر مي‌كنند. در عين حال، به دليل همين ويژگي‌هاي خاص و وجود ديواره‌ها و سنگ‌هاي مساعد، دره «گاهان» به يكي از بهترين مناطق طبيعت‌گردي و كوهپيمايي، به خصوص سنگنوردی تبدیل شده است. اين درحالي است كه وجود دیواره‌های موسوم به آسمان و تاج، به اين دره باشكوه، ابهت و زيبايي بيشتري بخشيده است.

دیدنی‌های قلعه «پهلوان بادي»: حالا كه به نيت ديدن دره‌هاي «گاهان» از يزد به تفت آمده‌ايد، بد نيست به قلعه «پهلوان بادي» هم سري بزنيد كه در ارتفاعات «گاهان» جاخوش كرده است. در جنوب غربي شهر تفت و در امتداد دره «گاوون»، دو اثر قديمي بر فراز كوهي به نام «ميلك» ديده مي‌شود. بر نوك اين كوه، يك قلعه قديمي با مسيري صعب العبور قرار گرفته و در داخل آن، آسيابي هم معروف به آسياب پهلوان بادي ديده مي‌شود.

دره «خشک»؛ دروازه دره‌ها: دره «خشك»، اما اولین دره از مجموعه دره‌های فرعی دره «گاهان» است كه در سمت راست آن قرار دارد و مانند دیگر دره‌های فرعی، جزو دره‌های پایین دست شیرکوه و حوضچه‌هاي آبریز آن به شمار مي‌رود.
نام محلی این دره، «لا خشک» به معنی دره خشک و دلیل این نامگذاری، نبود چشمه و آب در این دره بوده است. به همین دلیل، دره خشك، از کم رفت و آمدترین دره‌های «گاهان» و یکی از بکرترین آنهاست، اما نبود آب و چشمه، چیزی از زیبایی این دره نکاسته است، به گونه‌ای که اشکال بسیار زیبا و بدیع سنگ‌ها و دیواره‌های این دره، آن را به شکلی استثنایی و مساعد برای انواع شاخه‌های سنگنوردی تبدیل كرده است.

 مسير دسترسي: برای رفتن به تفرجگاه «گاهان» و تماشای تنها آبشار مهم استان یزد، در مسیر ورودی شهر تفت، از سمت جاده ابرکوه، جاده‌ای فرعی وجود دارد که به آبشار منتهی می‌شود. از ابتدای جاده تا آبشار، کمتر از 5 کیلومتر فاصله است که 500 متر انتهای آن را باید پیاده پیمود. در عين حال، به آخر «زيبا شهر» تفت كه مي‌رسيد، بايد وارد يك جاده خاكي شوید که یکراست به دامنه كوههاي زيباي شيركوه وصل می‌شود.

 تفاوت سرما و گرما: این هم از راز و رمز طبیعت افسونگر ایران زمین؛ آن هم در استان کویری یزد که فاصله دمای گرم‌ترین نقطه آن که شهرستان باق است، با سردترین نقطه استان، یعنی شهرستان تفت، گاهی به 25درجه می‌رسد!
سردترین نقطه استان یزد، دهستان «سبزدست» است که در فاصله 85 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان بافق قرار دارد. این منطقه، دارای آب و هوای نسبتاً کوهستانی با زمستان‌های نسبتاً سرد و تابستان‌های معتدل است. وجود پوشش گیاهی مناسب و ارتفاع زیاد آن از سطح دریا، باعث شده است که این منطقه، در بیشتر فصول سال، همواره به عنوان سردترین نقطه استان یزد اعلام شود.