آرماویر، استان کوچکی در غرب ایروان، میان ایروان و کوه آرارات جای دارد.
جغرافیا و تاریخچه
ام آرماویر از نام یکی از نخستین پایتخت‌های ارمنستان گرفته شده است. زمینهای این استان میان دو رشته کوه آرارات و آراگاتس قرار دارد و از دید گیتاشناختی بخشی از دره آرارات بشمار می‌آید. تمام بخش جنوبی این استان کرانه رود ارس است که مرز ارمنستان و ترکیه را تشکیل می‌دهد. آب و هوای آرماویر خشک و آفتابی است. پشته‌ای که ارمنستان بر روی آن جای گرفته چهل دره دارد و بزرگ‌ترین و بارورترین دره آن همین دره آرماویر است.
مرکز این استان شهر آرماویر است که تا چند سال پیش هوکتِمبریان نام داشت. در این شهر یک باغ گیاهشناسی شخصی وجود دارد.
از شهرهای دیگر این استان شهر یغِگنوت است که نام قدیم آن در زمان ایرانیان، صفی آباد بود و بعدها قمیشلو و بعد هم یغگنوت نام گرفت. شهر تازه دیگری هم در این استان ساخته شده بنام مِتسامور بمعنی مهمانسرا. متسامور برای جایگزین کردن کارکنان نیروگاه هسته‌ای ارمنستان در سال ۱۹۷۹ ساخته شد. البته این نیروگاه اکنون از کار افتاده است. شهر دیگر این استان کاراکِرت است که بازمانده یک دژ عصر آهن در پیرامون آن قرار دارد.
ایستگاه راه آهن آرماویر
شهرها و روستاهای این استان بیشتر نامهای پارسی و ترکی داشته‌اند که در دهه‌های اخیر نامهای آنها عوض شده و ارمنی شده است. از نامهای قدیمی در این استان اینها را می‌شود نام برد: سردارآباد، شیرآباد، قره شیرین (یا قره بازار)، شاه واروت، جان فدا، خیری بیگلی، شریف آباد و جز اینها. از معدود روستاهایی که نام ایرانی خود را نگه داشته‌اند روستاهای دشت و جان فدا هستند.
روستایی به نام آیگِک در این استان وجود دارد که در سال ۱۹۴۶ به منظور اسکان مهاجران ایرانی ساخته شده است.
از روستای هوکتمبر که تا سال ۱۹۳۵ سردارآباد نام داشت به سمت روستای دزِرژینسکی که برانیم به مکانی می‌رسیم که دژ مهم حکومت ایران به نام دژ سردار در آنجا بوده . (ارمنیها آن را سرداری برد می‌نامند). این دژ را سردار حسینقلی خان قاجار ملقب به سردار ایروانی واپسین والی ایران در خانات ایروان در سال ۱۸۱۰ ساخت. برغم پدافند جانانه حسن خان قاجار، برادر حسینقلی خان، روسها در ۱۸۲۸ به فرماندهی ارتشبد پاسکویچ بر این دژ چیره شدند. شورویها بعدها این دژ و یادگار ایرانی را به کل ویران کردند تا اثری از آن نماند. آستان قدس اچمیادزین در این استان واقع شده است.